ANZAC Day in Australie en Nieuw-Zeeland; bouwsteen voor nationale identiteit

Elk jaar op 25 april herdenkt Australië en Nieuw Zeeland groots ANZAC Day. De letters ANZAC staan voor Australian and New Zealand Army Corps. Deze militaire eenheden sloten zich aan bij de Britten toen in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbrak.

Ze werden ingezet om het Turkse schiereiland Gallipoli te veroveren op het Ottomaanse Rijk, dat bondgenoot was van de Duitsers. Als die opzet slaagde zou de Zwarte Zee open liggen voor de geallieerde troepen. Maar het liep anders.

De Turken boden felle weerstand en acht maanden en vele doden (aan beide kanten) later, trokken de geallieerden zich terug. Meer dan acht duizend Australiërs en bijna drieduizend Nieuw Zeelanders lieten het leven in deze onmenselijke en mislukte campagne.

Dat Gallipoli tot heden toe op indrukwekkende wijze herdacht wordt heeft te maken met de diepe sporen die deze gebeurtenis achter gelaten heeft in het collectieve geheugen van Australië en Nieuw Zeeland. Beide landen waren nog niet lang daarvoor zelfstandig geworden. Hun volwaardige deelname als jonge naties aan de geallieerde strijd tegen Duitsland en haar bondgenoten vormde de eerste bouwsteen van een nog te ontwikkelen nationale identiteit.

ANZAC Day is daarom gevoelsmatig te vergelijken met onze 4 en 5 mei herdenkingen - gebeurtenissen die belangrijke bouwstenen vormen bij de creatie en instandhouding van een eigen nationale identiteit.

Ambassades van Australië en Nieuw Zeeland over de hele wereld herdenken op 25 april - de dag dat de Gallipoli campagne begon - ANZAC Day. In Nederland gebeurt dat voor genodigden op de Westduin begraafplaats in Den Haag om acht uur ’s ochtends.

Hier wat cijfers. Australië telde op de slagvelden in het Midden Oosten ruim 8.000 doden en 20.000 gewonden. Op Europese slagvelden (België en Frankrijk) waren de verliezen nog vele malen groter: 65.000 doden en 152.000 gewonden, velen voor altijd verminkt.

Het dodental was daarmee 1,4% van de toenmalige bevolking van 4,5 miljoen. Nieuw Zeeland: ruim 18.000 gesneuvelden - 1,64% van de bevolking van 1,1 miljoen - en ruim 42.000 gewonden.

Dodenherdenking Australië. Waarom ik dan het Canadees kerkhof in Groesbeek bezoek

Dinsdag 25 april is het ANZAC*** Day. Dan herdenkt Australië de vele soldaten die op de Europese en Aziatische slagvelden sneuvelden (zie verslag hieronder). Op die dag bezoeken mijn vrouw en ik het Canadese kerkhof in Groesbeek met een bloemetje. Daar ligt namelijk sinds 1992 Max Bell begraven. Max was een Australische piloot die in september 1944 neerstortte in bezet Nederlands gebied.

Hij overleefde die crash, maar viel in handen van de Duitsers. Nog in diezelfde maand, op 10 september 1944 om acht uur precies, schoten SS’ers hem in de buurt van Klarenbeek (Arnhem) alsnog dood. Omdat de Duitsers hem niet als Prisoner Of War (POW) hadden gerigstreerd wist niemand wat er met hem gebeurd was. De conclusie luidde dan ook: Missing Presumed Killed en als zodanig herbegraven in Groesbeek.

Het verhaal zou hierbij afgerond blijven, ware het niet dat de Nederlander Huub van Sabben dank zij intensief speurwerk achter de waarheid kwam. Zijn jarenlange onderzoek resulteerde in de ware toedracht: de Onbekende Soldaat bleek ‘405995 Pilot Officer Bell, Maxwell Herron DFC., Royal Australian Airforce.'

Zo kreeg Max in 1992 alsnog een eigen grafsteen en daarmee zijn identiteit terug. Dat gebeurde tijdens een indrukwekkende ceremonie op het Canadese kerkhof in Groesbeek. Daarbij waren aanwezig de Australische ambassadeur in Nederland en, nog belangrijker, zijn broer en drie zussen uit het dorpje Bowenville in landelijk Queensland.

Waarom ik de plek jaarlijks bezoek? Natuurlijk omdat je een 21 soldaat uit het verre Australië die voor onze vrijheid vocht graag wilt herdenken. Hij stond voor het vuurpeleton zo'n drie maanden voor mijn geboorte, toen mijn moeder vanuit Kerkrade te voet en op karren moest evacueren naar het inmiddels veilge Beek bij Maastricht.

Ook vanwege de tragiek van zijn dood. Hij overleefde een crash, maar werd na een korte gevangenschap in de nadagen van de oorlog door de SS geëxecuteerd.Tot begin jaren negentig was hij ‘vermist’ en al die tijd moest zijn familie in het verre Queensland daarmee leren leven.

Maar het meest was ik ontroerd door de ceremonie op die bewuste dag in 1992. Zijn broer en drie zussen, allen op leeftijd, waren aanwezig. Een van zijn zussen herinnerde zich de dag dat hij de ouderlijk farm in het kleine dorpje Bowenville verliet. Hij had besloten zich als piloot bij de Royal Airforce te melden om de bezetters een lesje te leren.

In zijn jeugdige overmoed verliet hij vrolijk zwaaiend het erf en beloofde na gedane arbeid weer gezond en wel terug te komen. Tot dan, lieve familie.

En nu, in 1992, bijna 50 jaar na dato, staan die hoogbejaarde broer en zussen aan de andere kant van de wereld voor het eerst bij het graf van hun broer - tot dan Missing Presumed Killed.

Thank’s Mate. Rest in Peace

*** De letters ANZAC staan voor Australian and New Zealand Army Corps. Deze militaire eenheden sloten zich nu precies honderd jaar geleden aan bij de Britten toen in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbrak.

*****hieronder mijn impressie van ANZAC Day 2014 toen ik gast was van een Australische delegatie die de slagvelden rond Ieper bezocht. Eerder verschenen in het magazine Azie&Down Under (nu East&Down Under)

ANZAC Day 2014 in Ieper. Herdenking van een oorlog die alle oorlogen zou beëindigen

(ANZAC Day herdenking in Ieper. Foto: Jacqueline Borsboom)

De Eerste Wereldoorlog. Het was de oorlog die alle oorlogen zou beëindigen. Belgen noemen het De Grote Oorlog. Engelsen, Nieuw Zeelanders en Australiërs spreken van The Great War. Nu ik deze ANZAC Day*** voor het eerst intens beleef in en rond Ieper – het westelijke front - voel ik steeds meer de behoefte te spreken van De Waanzinnige Oorlog.

Natuurlijk, de herdenkingen zijn stijlvol, oprecht en vormen een passend eerbetoon aan al die jonge mannen die onder erbarmelijke omstandigheden het leven lieten of voor het leven getraumatiseerd huiswaarts keerden. Samen met enkele honderden Australiërs, Nieuw Zeelanders en Belgen, ben ook ik onder de indruk van de reeks plechtigheden op deze ANZAC Day.

Bij zonsopgang luisteren we op het oorlogskerkhof van Zonnebeke naar toespraken, afgewisseld met Maori gezangen, gebeden en klaroengeschal. Op de stille momenten claimen de vogels uit de omringende bossen met hun gekwetter onverstoord de aandacht. De volksliederen van Australië, Nieuw Zeeland en België sluiten deze eerste plechtigheid af.

Voor vertrek leggen de aanwezigen houten kruisjes op een graf naar keuze. Eerder dit jaar hebben Australische schoolkinderen honderden van deze kruisjes gemaakt en voorzien van een persoonlijke tekst en een papier-maché klaproos (poppy), het symbool van deze oorlog (zie foto volgend artikel).

Vanuit Zonnebeke vertrekt het gezelschap, na een ontbijt aangeboden door de bewoners van dit Belgische dorp, naar Passendale, een ander West Vlaams dorp. Daar bevindt zich het grootste geallieerde kerkhof ter wereld, Tyne Cod. Maar liefst 12.000 graven, grotendeels voor onbekende soldaten, vormen het decor voor een tweede ceremonie. Het patroon van de ochtend herhaalt zich met korte toespraken, muziek en gezang. We worden allen ontroerd door de sopraan die ‘In Flanders’ Fields‘ zingt, een lied uit 1915 dat door merg en been gaat. Weer vullen vogels de stiltes op.

Terug in Ieper trekt een lange processie van de grote markt naar de Menen Poort, een hoge ronde overkapte boog waaronder sinds het einde van de oorlog in 1918 nog elke avond de last post geblazen wordt. Deze ceremonie staat vandaag twee keer op het programma: overdag speciaal voor Australische en Nieuw-Zeelandse gesneuvelden en ’s avonds om acht uur als dagelijkse afsluiting van een bijna honderd jarige traditie.

Daarmee eindigt deze ANZAC Day. Stijlvol en waardig werden de slachtoffers herdacht van de ‘Oorlog die alle Oorlogen zou beëindigen’ - een illusie die nauwelijks twee decennia stand hield. Een ‘Great War’? Zeker, de oorlog betekende immers het einde van drie imperia: het Ottomaanse Rijk, het Duitse Keizerrijk en het Habsburgse Oostenrijk. Vanuit dit grote plaatje is die kwalificatie nog wel te begrijpen ook.

Maar alle plechtige woorden en passende muziek ten spijt, ze kunnen de waanzin van vele militaire campagnes uit deze oorlog niet verhullen. Vanuit de loopgraven, vol modder, uitwerpselen en lijken van gesneuvelden proberen soldaten aan beide kanten ten koste van duizenden doden enkele meters terreinwinst te behalen om een dag later weer aan de vijand prijs te moeten geven. Ik citeer ter illustratie een stukje tekst uit een begeleidend boekje over de slag om Passendale:

‘De soldaten ploeterden met nauwelijks ondersteuning van de artillerie voort in het zompige moeras en werden door de stevig verdedigde Duitse posities afgeslacht. Op twee uur tijd verloren de Nieuw-Zeelandse divisies 2800 manschappen. Kort nadien werd het ‘Offensief van Vlaanderen’ afgeblazen. Van begin augustus tot eind november 1917 verloren de vijf Australische divisies 38.000 manschappen. Deze periode is tot op heden de zwartste pagina in de oorlogsgeschiedenis van Australië.’

Voor al deze jonge mannen stond geen enkel geopolitiek belang in verhouding tot de zinloosheid en waanzin die de meesten hebben moeten ervaren voordat ze sneuvelden of gewond voor het leven het slachtveld verlieten.

***********************************

Aanbevolen: op mijn zoektocht naar literatuur om het ‘grote plaatje ‘ enigszins te begrijpen kreeg ik de tip het boek The Sleepwalkers: How Europe went to War in 1914 van de historicus Christopher Clark te lezen (Nederlandse vertaling: Slaapwandelars: hoe Europa in 1914 ten oorlog trok).

Een van de talloze aangrijpende persoonlijke verhalen die slachtoffers een gezicht geven: Saving Private Ockendon, ABC.

Tot slot nog wat cijfers: Op geopolitiek niveau werd inderdaad het politieke landschap van Europa en het Middenoosten opnieuw ingekleurd. Daar waren echter 65 miljoen troepen voor nodig, 20 miljoen militaire- en burgerdoden en ruim 20 miljoen gewonden. Een Amerikaanse historicus noemt het een calamiteit, waaruit alle andere calamiteiten van de 20ste eeuw ontspruiten.

***Elk jaar op 25 april herdenkt Australië en Nieuw Zeeland groots ANZAC Day. De letters ANZAC staan voor Australian and New Zealand Army Corps. Deze militaire eenheden sloten zich nu precies honderd jaar geleden aan bij de Britten toen in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbrak.

Australian Fashion WeeK: First Nations-mode in opmars

Bijdrage van Femke Withag***

(foto: Flag Dress + Cape (2017) by Elisa Jane Carmichael. Courtesy of National Museum Australia.

Een historisch moment in de 25-jarige geschiedenis van de Australian Fashion Week; die werd voor het eerst geopend met een gebruik meer dan 65 duizend jaar oud: Een ‘Welcome to Country’ welkomst- en rookceremonie door Gadigal-mensen, de oorspronkelijke bewoners van Sydney. Ook was er een dansoptreden door de Muggera dansgroep en een all-Indigenous fashion showcase waarin zeven inheemse designers, hun debuut op de Fashion Week maakten en een staande ovatie van het publiek ontvingen.

De zeven ontwerpers waren AARLI, Clair Helen, Grace Lillian Lee, Amber Days, Ngarru Miimi, Sown In Time, en Nungala Creative. Verder maakten ook Indii, Kirrikin, Liandra Swim, MAARA Collective, Native Swimwear, en Ngali hun debuut tijdens de fashion week.
Het werd hoog tijd dat de Australian Fashion Week de schijnwerpers richtte op First Nations-modeontwerpers. Aboriginal and Torres Strait Islander-mode is de afgelopen jaren binnen Australië bezig aan een enorme opmars, maar ook daarbuiten is er interesse. Eerder dit jaar stonden vijf Australische First Nations-ontwerpers al op de New York Fashion Week.
Behalve de Australian Fashion Council zet vooral First Nations Fashion and Design (FNFD) zich sinds twee jaar in voor het bevorderen van First Nations-ontwerpers en in 2020 werden de National Indigenous Fashion Awards (NIFA) voor het eerst uitgereikt in Darwin. Grace Lillian Lee, samen met TJ Cowlishaw mede-oprichtster van FNFD, was in 2013 al begonnen met de Cairns Indigenous Art Fair.
Een toenemend aantal inheemse ontwerpers en hun mode hebben daarmee grote bekendheid verworven. De verwachtingen zijn nu hoog gespannen voor de Darwin Aboriginal Art Fair die in augustus plaatsvind, en waar de NIFA awards voor 2021 worden uitgereikt.

Duurzaam en ethisch verantwoord

Duurzaam en ethisch verantwoord ontwerpen zijn onlosmakelijk verbonden met de meer dan 60 duizend jaar oude inheemse tradities op het Australische continent.
In interviews met modemagazines benadrukken Aboriginal and Torres Strait Islander-ontwerpers het belang van werken met traditionele technieken zoals weven (van natuurlijke materialen als pandanus en palmbladeren) en het met de hand verven van stoffen met natuurlijke pigmenten. Ontwerpers voelen een culturele verplichting om voor de aarde te zorgen en duurzaamheid staat dan ook de hoog op de agenda. In meerdere artikelen wordt geconcludeerd dat de mode-industrie veel kan leren van inheemse modeontwerpers. Daarnaast zijn diversiteit en samenwerking kenmerkend voor de label van First Nations-ontwerpers, met inclusiviteit, zelfbeschikking en economische onafhankelijkheid tot doel.

Ontwerpers uitgelicht

Inmiddels is de lijst van succesverhalen te lang om hier alle labels te kunnen uitlichten. AARLI is bijvoorbeeld een streetwear label van eerdergenoemde designer TJ Cowlishaw, met een collectie gecreëerd van gerecyclede jeans en gerecyclede zwart leer en PET (gerecyclede plastic flessen). Daarmee omarmt TJ de upcycling trend die goed aansluit op de traditionele waarden van First Nations-ontwerpers. Gerecycled plastic wordt ook gebruikt door zowel Kirrikin als Liandra Swim, in hun badkleding. Labels als Ngarru Miimi en Sown in Time maken met de hand bedrukte stoffen met traditionele prints.

Piinpi: Contemporary Indigenous Fashion

In het Nationale Museum van Australië in Canberra is momenteel ‘Piinpi’ te zien; een reizende overzichtstentoonstelling van hedendaagse inheemse modemerken met werken van meer dan 70 ontwerpers.
Piinpi is een uitdrukking die de Kanichi Thampanyu-mensen (afkomstig van de East Cape York in Queensland) gebruiken om seizoensveranderingen te beschrijven. De tentoonstelling kwam tot stand in de Bendigo Art Gallery, in Victoria, onder leiding van curator Shonae Hobson, een Kaantju vrouw.

Ontwerpers en merken die centraal staan zijn Lyn-Al Young, Lisa Waup x Verner, Hopevale Arts and Culture Centre, Yarrenyty Arltere Artists, LORE, en eerder genoemde Grace Lillian Lee, MAARA Collective en AARLI Fashion.

In de tentoongestelde ontwerpen komt de verbondenheid met de natuur en de eigen cultuur en geschiedenis sterk naar voren. Er is veelvuldig gebruik gemaakt van natuurlijke materialen, traditionele technieken en van upcycling. Er zijn onder meer tassen van geweven pandanus en natuurlijk geverfde stoffen en handgemaakte blokprinten te zien. Politiek engagement is zichtbaar in Flag Dress + Cape (2017); een gehaakte jurk van Elisa Jane Carmichael in de zwart-rood en gele kleuren van de Aboriginal vlag, een vlag die overigens auteursrechtelijk beschermd is. Naast veel traditionele en natuurlijke prints valt een ontwerp van AARLI enorm op; een moderne Deadly Kween jumpsuit, gemaakt van upcycledmaterialen. Deadly is Aboriginal slang voor fantastisch/geweldig.

De Australian Fashion Week en Piinpi-tentoonstelling maken duidelijk dat de modewereld niet langer om First Nations-modeontwerpers heen kan en nog veel kan leren van Australische inheemse modeontwerpers, helemaal in deze tijd waarin fast fashion een halt wordt toegeroepen, upcyling onontkoombaar is geworden en een herwaardering voor het gebruik van traditionele methoden en technieken een revival ondergaat.

Piinpi: Contemporary Indigenous Fashion is nog tot en met 8 augustus 2021 te zien in het Nationale Museum van Australië, in Canberra.
De toegang is gratis.

Tip: De meeste ontwerpers en organisaties genoemd in dit artikel zijn online te vinden via hun websites, maar ook op Instagram!

Verder lezen (Engelstalig)
• National Indigenous Fashion Awards
https://nifa.com.au/
• First Nations Fashion and Design
https://firstnationsfashiondesign.com/
• Darwin Aboriginal Art Fair Foundation’s (DAAFF)
https://daaf.com.au/
• Indigenous Fashion Projects (IFP)
https://www.ifp.org.au/ifp-aafw/
• Lessons on sustainability that mainstream fashion can take from First Nations designers
https://fashionjournal.com.au/fashion/indigenous-australian-fashion-designers/
• Indigenous designers seek brand ownership as conscious consumers ask questions (ABC, 2021)
• https://www.abc.net.au/news/2021-06-07/conscious-consumers-indigenous-first-nations-fashion-brands/100189036
• Lessons on sustainability that mainstream fashion can take from First Nations designers
• https://fashionjournal.com.au/fashion/lessons-on-sustainability-that-mainstream-fashion-can-take-from-first-nations-designers/
• 5 designers to watch in 2021
• https://fashionjournal.com.au/fashion/5-designers-to-watch-in-2021-according-to-first-nations-fashion-and-design/
• Afterpay Australian Fashion Week was a landmark event for First Nations Fashion and Design
• AAFW was a landmark event for First Nations Fashion and Desgin (fashionjournal.com.au)
• Nyungar brand takes New York Fashion Week
• Nyungar brand takes New York Fashion Week - National Indigenous Times (nit.com.au)

Meet The First Nations Women Taking Fashion To New Heights (Marie Claire, Augustus 2020)
• https://www.marieclaire.com.au/first-nations-fashion-council
•
• Volgen op Instagram (een selectie)
• Ausindigenousfashion
• Ngarrumiimi
• ngali_australia
• first.nations.fashion.design
• kirrikinaustralia
• gracelillianlee
• cairnsindigenousartfair
•

***Femke Withag studeerde Cultural Studies aan de Radboud Universiteit Nijmegen en
werkte tussen 2004 en 2010 in Denemarken en Oostenrijk. Sinds 2010 woont ze in Australië en werkte de afgelopen jaren als sr. beleidsmedewerker cultuur en publieksdiplomatie op de Nederlandse ambassade in Canberra. Momenteel werkt Femke als ambtenaar kunstbeleid en communicatie bij de regering van het Australisch Hoofdstedelijk Territorium (ACT). Op afstand studeert Femke Literair Vertalen Engels aan de Vertalersvakschool in Amsterdam.

Geven we Aborigines eindelijk hun voorouders terug?

De Australische overheid kent sinds 2006 een officiële Aboriginal Heritage Act om Aboriginal claims te steunen en westerse overheden te overtuigen van de noodzaak de menselijke resten te repatriëren. Precieze aantal zijn niet bekend maar het moet om duizenden skeletten of delen daarvan gaan.

In de 19e en eerste helft van de 20ste eeuw werden namelijk met grote regelmaat Aboriginal skeletten opgegraven voor zgn. wetenschappelijk onderzoek - met name om aan de hand van beenderen en schedels evolutionaire processen vast te stellen. Het feit dat Aborigines helemaal onderaan de menselijke ladder waren geplaatst maakte hen bijzonder interessant als onderzoeksobject. Sommige onderzoekers hoopten zo de 'missing link' te vinden, anderen trokken uit schedelmetingen vergaande conclusies over het vermeende lage intellectuele en morele besef van Aborigines.

Hoe de beenderen in de diverse Europese musea en medische centra zijn terechtgekomen is nu meestal niet meer te achterhalen. Maar dat Aboriginal lichamen in naam van de wetenschap werden opgegraven en verhandeld tegen de uitdrukkelijke wens van de toen monddode Aborigines staat buiten kijf.

Ook zijn Aboriginal stoffelijke resten, soms zelf nog tot medio 20ste eeuw, weggehaald uit ziekenhuizen, gestichten en gevangenissen. Om de illegale handel te verdoezelen werden soms de beenderen omschreven als ‘kangaroo bones’ om ze onder die valse noemer te kunnen exporteren naar vooral Groot Brittannië, maar ook naar Frankrijk, Duitsland en – zij het minder massaal- naar Nederland.

Het meest schrijnende voorbeeld van die jacht op beenderen is nog terug te vinden in een bericht in de Sydney Morning Herald van 31 januari, 1955:

It is actually on record in the history of Mackay, Queensland, that one overseas collector made a request to the trooper that he shoot a native boy to furnish a complete exhibit of an Australian aboriginal skeleton, skin and skul.

Aborigines struinen nu westerse instellingen af om na te gaan waar stoffelijke resten bewaard worden om ze vervolgens terug te eisen en in Australië eervol te her-begraven.

Deze acties gebeuren vanuit hun religieus besef (de ziel vindt pas rust wanneer de beenderen terug zijn in de sacrale aarde van de clan), maar hebben ze ook een duidelijk politiek/strategisch motief: rechtzetten wat in naam van onze evolutionistische en racistische opvattingen geschonden is en duidelijk maken dat dit onacceptabele praktijken waren.

Een Aboriginal advocaat verwoordt de gevoelens als volgt: The damage to the Aboriginal community of having remains [overseas] is astronomical. The spirits of our dead are disturbed by being separated from their bodies. The remains are as important to us as land rights. It's a much more volatile issue, closer to the heart than even getting our land back.

Musea en wetenschappelijke instellingen werken gelukkig steeds vaker mee aan repatriering, maar het steekt Aborigines dat ze nu al meer dan dertig jaar bezig zijn de stoffelijke resten van hun zeer recente voorouders overal uit Europa terug te krijgen. Verbitterd vragen ze zich af of het ook zo moeizaam zou gaan als het ging om stoffelijke resten van westerlingen. Een bewust gekozen retorische vraag die als een boemerang dreigend op onze hoofden terug keert.

Waarom zag Australië voor eerste Europeanen er uit als een park? Bekroonde studie geeft antwoord

Opnieuw heeft de historicus Bill Gamage van de Australian National University een prestigieuze prijs in de wacht gesleept voor zijn baanbrekend werk over de wijze waarop Aborigines het Australische landschap gevormd hebben.

Na de Literary Award for Australian History ontving hij de A$100.000 Victorian Prize for Literature voor zijn boek The Biggest Estate on Earth: How Aborigines Made Australia.

De eerste generatie Europeanen die het Australische binnenland in trokken concludeerden met de regelmaat van de klok dat het land dat ze voor zich zagen toch wel veel weg had van aangelegde parken.
De open ruimtes met goed onderhouden grasland, omzoomd door bosschages waar het wild in overvloed aanwezig was, leken toch verdraaid veel op het Engelse platteland. Hoe was dat in godsnaam mogelijk?
Wel, zo is nu afdoende bewezen, dat mogen we op het conto schrijven van Aborigines.
Die hebben in de loop van duizenden jaren een extreem complex systeem van landmanagement ontwikkeld waarmee ze het landschap creëerden die veel Europese waarnemers van de ene in de andere verbazing lieten vallen.
De historicus Bill Gamage laat in zijn indrukwekkende en bekroonde studie The Biggest Estate on Earth* zien hoe de oorspronkelijke Australiërs met hun kennis van de levenscyclus van planten en het toepassen van vuur een ecologische structuur creëerde die een overvloed aan plantaardig en dierlijk voedsel garandeerde
Achtergrond. In de jaren zeventig van de vorige eeuw typeerde de archeoloog Rhys Jones het systematisch gebruik van vuur als ‘fire stick-farming’; een term die uitdrukte hoe Aborigines vuur gebruikten om het land systematisch te bewerken.
Daardoor ontstond er een landschap dat vrij was van onkruid en struikgewas, en dat een evenwichtige verhouding kende tussen open, savanneachtige vlaktes waar het wild kwam grazen en tegelijk beschutting vond in de omringende bosschages. Op die manier was men het hele jaar verzekerd van het noodzakelijk plantaardige en dierlijk voedsel, dat door dit management meestal in overvloed aanwezig was.
In mijn boek De Clan van de Wilde Honing (pagina’s 24-35) heb ik mijn persoonlijk ervaringen met dit vuur management beschreven, alsmede de effecten die het had op het landschap.
Maar de studie van Bill Gamage geeft op basis van duizenden documenten, verslagen en bestudering van beeldmateriaal het definitieve antwoord op die verbazing van velen vroege Europeanen over het landschap.
Terecht kreeg hij in 2012 de Literary Award for Australian History, uitgereikt door (toenmalige) Prime Minister Julia Gillard.

(*Bill Gamage: The Biggest Estate on Earth. How Aborigines made Australia. Sydney: Allen & Unwin)

Erkenning Aborigines in de Grondwet. Is dat dan nodig?

...en waarom is er een referendum nodig om die erkenning ook in de Constitutie vast te leggen, en schieten de Aborigines daar iets mee op. Een paar zaken op een rij.

1. Wat staat er precies in die wet:

a. erkenning dat het continent Australië als eerste bewoond werd door Aborigines en Torres Strait Islanders

b. erkenning dat deze mensen een permanent relatie hadden met hun traditionele grondgebieden en wateren.

c. respect voor de onafgebroken culturen en, talen en erfgoed van deze inheemse Australiërs.

d. erkenning voor de noodzak de vooruitgang en welzijn van deze mensen te bevorderen.

2. Waarom is deze wet nodig?

Het grootste deel van de 220 jaar moderne Australische geschiedenis werden Aborigines uitgesloten van de Australische samenleving. Expliciet vermeldde de grondwet dat het ‘aboriginal ras’ geen status had en dat het niet de moeite waard was hen in volkstellingen mee te nemen.

Pas in 1967 verdwenen deze bepalingen na een referendum waarbij ruim 90% van de Australische bevolking voor het schrappen daarvan stemden. Dit feit wordt gezien als het begin van burgerrechten voor de Aboriginal bevolking.

Aborigines hechten veel waarde aan de huidige stap omdat deze wet –veel te laat- de aanvankelijke uitsluiting omzet in insluiting.

3. Waarom juist nu?

Het succesvolle referendum van 1967 was ook het begin van een sterk groeiende Aboriginal emancipatiebeweging. Daarin zijn een aantal belangrijke stappen gezet.

In 1992 kregen Aborigines landrechten en erkende de Hoge Raad dat Australië geen leeg land was (terra nullius) toen de eerste Europeanen er zich vestigden.

In 2007 bood toenmalig premier Kevin Rudd namens de regering en de niet- Aboriginal bevolking via de zogeheten Stolen Generation verontschuldigingen aan voor het schrijnende onrecht waar Aborigines generaties lang onder geleden hebben.

De nieuwe wet is een volgende belangrijke stap op weg naar volledige genoegdoening, die pas compleet is wanneer ook de grondwet wordt aangepast. Dat moet gebeuren in een referendum dat over ongeveer twee jaar gehouden zal worden.

4. Waarom een referendum?

Hoewel de onder ad 1 genoemde punten de facto wel al erkend werden, eisten Aborigines dat ze uiteindelijk terecht moeten komen in de grondwet. Bovendien moet de grondwet opgeschoond worden van de laatste restjes discriminatie, die –hoewel dode letters- er nog steeds in vermeld staan (zoals bijvoorbeeld dat elke afzonderlijke staat mensen de toegang tot de stembus kan ontzeggen op grond van ras).

Maar de grondwet kan alleen per referendum veranderd worden. Daarvoor is en een meerderheid van de bevolking nodig en een meerderheid van de afzonderlijke staten.

Omdat de meeste referenda het niet halen -van de 44 tot nu toe slechts 8 – is het parlement er alles aangelegen dit wel te laten slagen.

Vandaar de unanieme steun in het parlement voor het opnemen van teksten zoals onder ad 1, in het voorwoord van de constitutie. De ervaring leert dat wanneer regering en oppositie gezamenlijk optrekken de voorgestelde wijzigingen de eindstreep ruim halen.

5. Wat schieten Aborigines er in feite mee op?

Aboriginal wordvoerders zijn unaniem geïrriteerd wanneer deze ontwikkelingen afgedaan worden als alleen symbolisch; lees onbetekenend.

Op de eerste plaats geven ze aan dat symbolische handelingen al een intrinsieke waarde in zich zelf hebben: ze kunnen de werkelijkheid een andere kant opsturen. Een van hen gaf de Gettysburg reden van Lincoln (1863) als voorbeeld: een korte maar indrukwekkende toespraak die bepalend was voor de democratische ontwikkeling van de VS.

Bovendien sluit de nieuwe wet en de toekomstige aanpassingen in de grondwet een proces af van expliciete uitsluiting tot volledige erkenning van hun plaats in de geschiedenis en het hedendaagse Australië.

Tot slot zullen Aboriginal emancipatiebewegingen voortdurend de druk op de ketel houden om de symbolische betekenis en praktische gevolgen daarvan hand in hand te laten gaan, zoals ook het laatste punt onder ad 1) al aangeeft: erkenning voor de noodzak de vooruitgang en welzijn van deze mensen te bevorderen.

--------------------------

Ook Aboriginal samenlevingen kenden vaste woon- en verblijfplaats

(foto: Australian Geographic.com)

Het beeld dat Aborigines passief leefden van wat de natuur toevallig aanbood is al lang achterhaald. Kennis van de natuur en landschap, superieure jachttechnieken en land management met vuur maakten van hen actieve producenten van gevarieerd voedsel.

Maar dat sommige Aboriginal samenlevingen vaste woon-en verblijfplaatsen kenden en stenen huizen bouwden is een ontdekking van meer recente datum.

Zowel langs de kust van Queensland als in Victoria hebben archeologen ingewikkelde stenen visvallen ontdekt van wel 9000 jaren oud. Het zijn constructies van kanalen en kunstmatige meertjes rond een groot meer met een omvang van wel 35 kilometer.

Eenmaal in de val werd de vis –vooral aal - dan van meertje naar meertje getransporteerd om vetter en vetter te worden. Deze visvallen en het andere voedsel in overvloed rond deze meren stelden Aborigines in staat een sedentair leven in stenen huizen te leiden.

Zie het voorbeeld van zo’n site in de deelstaat Victoria

PS Ook in mijn onderzoeksgebied –tropisch Arnhem Land – leefde de inheemse bevolking nauwelijks nomadisch. Zij bouwden weliswaar geen stenen huizen, maar hun leefgebied speelde zicht traditioneel af binnen een gebied van ongeveer 30km2.

Daarbinnen verplaatsten ze zich, al naargelang de seizoenen, van ‘dry season’ naar ‘wet season camps’ omdat de verschillende seizoenen (zij kenden er 13) het voedselaanbod bepaalden.

Het zijn vooral de woestijnbewoners voor wie, vanwege de schaarste, een nomadische levensstijl onontkoombaar was. Om onze westerse perceptie van primitivisme bevestigd te zien domineren vooral deze laatste onze beeldvorming over Aboriginal Australië.

Op 13 februari aanstaande is het precies vijf jaar geleden dat het Australische parlement unaniem een weet aannam waarin Aborigines erkend werden als de eerste Australiërs. Dat is precies tien jaar nadat toenmalig premier Kevin Rudd namens het Australische volk verontschuldingen aanbood aan de zogenaamde Stolen Generation; generaties Aboriginal kinderen die gedwongen bij hun families werden weggehaald om in gestichten vele honderden kilometers verderop 'westers'te worden opgevoed. Eerst mijn artikel over de erkenning in de Australische wet, daaronder een bijdrage over de Stolen Generation:

Erkenning Aborigines erkend als eerste bewoners Australië. Is dat dan nodig?

Zowel binnen als buiten Australië heeft de unaniem aangenomen wet die Aborigines erkend als de eerste Australiërs, veel aandacht gekregen. De centrale vragen daarbij waren: waarom zo’n wet nodig, waarom is er een referendum nodig om die erkenning ook in de Constitutie vast te leggen, en schieten de Aborigines daar iets mee op. Een paar zaken op een rij.

1. Wat staat er precies in die wet:

a. erkenning dat het continent Australië als eerste bewoond werd door Aborigines en Torres Strait Islanders

b. erkenning dat deze mensen een permanent relatie hadden met hun traditionele grondgebieden en wateren.

c. respect voor de onafgebroken culturen en, talen en erfgoed van deze inheemse Australiërs.

d. erkenning voor de noodzak de vooruitgang en welzijn van deze mensen te bevorderen.

2. Waarom is deze wet nodig?

Aborigines hechten veel waarde aan de huidige stap omdat deze wet –veel te laat- de aanvankelijke uitsluiting omzet in insluiting.

3. Waarom juist nu?

Het succesvolle referendum van 1967 was ook het begin van een sterk groeiende Aboriginal emancipatiebeweging. Daarin zijn een aantal belangrijke stappen gezet.

In 1992 kregen Aborigines landrechten en erkende de Hoge Raad dat Australië geen leeg land was (terra nullius) toen de eerste Europeanen er zich vestigden.

4. Waarom een referendum?

Maar de grondwet kan alleen per referendum veranderd worden. Daarvoor is en een meerderheid van de bevolking nodig en een meerderheid van de afzonderlijke staten.

Omdat de meeste referenda het niet halen -van de 44 tot nu toe slechts 8 – is het parlement er alles aangelegen dit wel te laten slagen.

5. Wat schieten Aborigines er in feite mee op?

Aboriginal wordvoerders zijn unaniem geïrriteerd wanneer deze ontwikkelingen afgedaan worden als alleen symbolisch; lees onbetekenend.

--------------------------

Tien jaar na 'sorry': nog werk aan de winkel

Op 13 februari is het precies tien jaar geleden dat de toenmalige premier Kevin Rudd namen de regering en het Australische volk verontschuldigingen aanbood aan de zogenaamde Stolen Generation.

Dat betrof Aboriginal kinderen die als onderdeel van een op racisme gestoelde assimilatiepolitiek bij hun Aboriginal familie werden weggehaald. Ze kwamen soms duizenden kilometers verderop terecht in hardvochtige instellingen van overheid en missie.
Velen zagen hun Aboriginal families nooit meer en sleten hun leven als tweederangs burgers in de westerse samenleving. Deze politiek eindigde pas in de loop van de jaren zestig van de vorige eeuw.
Over de hoofden van de Stolen Generation heen was deze nationale 'apology' ook bedoeld als algemene verontschuldiging voor het onrecht dat Aborigines in de afgelopen tweehonderd jaar aan den lijve ondervonden hebben.
Kevin Rudd, toen Premiern, riep Australië op om het proces van 'healing' met kracht voor te zetten. Hij formuleerde destijds het prgramma Closing the Gap met als doel de grote achterstand van Aborigines in de komende generatie weg te werken.

Maar zoals uit de recente evaluatie (2017) blijkt is er ondanks vooruitgang nog veel werk aan de winkel. Met name op terreinen als levensverwachting, gezondheid, en werkgelegenheid betreft. Zie 2017 Report

Over terreinen waar veel winst is geboekt, zie mijn bijdrage; Ook dit is Aboriginal Australie..

Aborigines willen verdrag. Australië enig Commonwealth land zonder

(foto: ABC)

Aboriginal Australia doet een dringende oproep aan de regering om de kwestie van een Verdrag met de inheemse bevolking terug op de nationale agenda te krijgen. Slechts vijf maanden geleden nog stond het Uluru Statement from the Heart in de schijnwerpers van de belangstelling.

Honderden inheemse delegaties, verzameld rond het iconische Uluru in centraal Australië, presenteerden unaniem hun eisenpakket: oprichting van een First Nations Advisory Body op federaal niveau en de oprichting van een commissie die snel een verdrag tussen de inheemse bevolking en de Australische natie moet voorbereiden. Australië is het enige Commonwealth land zonder zo’n verdrag met de inheemse bevolking.

Waar gaat zo’n verdrag over? Inheemse journalist en tv presentator Stan Grant is helder: een verdrag ‘would have substance and not be symbolic.’ Het moet gaan over onderwijs, gezondheid, huisvesting, kortom over alle onderwerpen om de kloof tussen Aboriginal Australië en de rest van de bevolking te dichten.

De federale overheid schijnt nog veel koudwatervrees te hebben om aan zo’n verdrag te beginnen. De constitutie zou veranderd moeten worden en dat vereist een tweederde meerderheid in een referendum. Vandaar dat Stan Grand er terecht constateert dat de main stream Australia zich dat onderwerp eigen moet maken; immers de 3% Aborigines kunnen die meerderheid nooit op eigen kracht bewerkstelligen. I

Interessant is dat op het niveau van de afzonderlijke staten wel beweging is, met mogelijk de South Australia als eerste om zo’n verdrag te sluiten. De verwachting is dat wanneer andere staten volgen –Victoria en de Norhern Territory onderhandelen ook – de Federale regering uiteindelijk niet achter kan blijven.

Stan Grant: inheems Australië bezit onder de huidige landrechten erkenning al een derde van het Australische grondgebied, en daar vloeien vanzelfsprekend andere inheemse rechten uit voort.

Inheemse en westerse kennis over klimaten fuseren

Na een lange zomerpauze – met sporadisch toch nog wat nieuws over (Aboriginal) Australië – nu weer volop aan de slag.

Hier mijn eerste verhaal van het nieuwe seizoen: inheemse kennis over veranderende klimaten en hoe het Australian Bureau of Meterology daar graag mee in zee gaat. (zie hun website: Indigenous Weather Knowlegde en ABC

Al vanaf mijn eerste lange verblijf in Aboriginal Arnhem Land (noord Australië; 1972-1975 en 1980-81)) ervoer ik hoe accuraat mijn Aboriginal kompanen weerspatronen observeerden. Dan was geen luxe, maar een noodzakelijke kennis om te weten in welke tijd van het jaar waar voedsel in overvloed was. Die kennis relateerde natuurlijke verschijnselen aan de cyclus van de seizoenen.

Alle namen van de seizoenen verwijzen naar een type weer,dat bepaalde ecologische kenmerken met zich mee brengt en aangeeft welk voedsel er waar in het landschap beschikbaar is. Bijvoorbeeld djimoro (onze april/mei) wanneer sterke oostenwind het hoge gras doet buigen en allerlei soorten groenten en vis in overvloed beschikbaar is. Ik noteerde acht seizoenen, in andere streken van Australië zijn dat er meer of minder.

Eerder schreef ik over dit onderwerp de volgende bijdrage:

Aboriginal traditionele kalender interactief op internet: zeven seizoenen, weertypen en voedsel

Traditionele Aborigines uit de omgeving van Darwin (Northern Territory) hebben hun gedetailleerde kennis van de zeven seizoenen die ze onderscheiden op internet gezet.

Hiermee is een grote schat aan inheemse kennis beschikbaar gekomen voor scholieren, studenten en allen die graag iets willen leren over natuur en landschap in de eigen omgeving. De kalender toont welke inheemse seizoenen er zijn, hun namen en klimatologische kenmerken, welk voedsel gekoppeld is aan welke tijd van het jaar en met welke maanden ze corresponderen.

Verder biedt de internetsite instructies voor leraren, een glossary van inheemse namen, oefenmateriaal voor scholen en audio uitleg. Kalender te vinden op: www.larrakia.csiro.au

Achtergrond. Millennia lang hebben Aborigines een zeer gedetailleerde kennis van weerpatronen en seizoenscycli opgebouwd. Gedetailleerde observaties van het gedrag van dieren, groei en afsterven van planten, loop van de sterren, veranderingen in het landschap, weer en wolkenformaties – daardoor wisten ze zich het hele jaar rond verzekerd van voedsel, medicijnen en andere bronnen van bestaan.

Ik noteerde in mijn onderzoeksgebied, tropisch Arnhem Land, een achttal jaarlijkse seizoenen die op geen enkele wijze lijken op onze Gregoriaanse kalender. Ook niet op de nogal grove westerse indeling in Regentijd en Droge tijd. De namen van elk inheems seizoen correspondeerde met kenmerken van weerpatronen, kenmerken van dieren en planten in zo’n periode en algemene aanduidingen van temperaturen.

Voorbeeld: djimoro (globaal april/mei): sterke wind en regen uit het oosten, hoge gras ‘knocked down’ door de wind’ en verder vermelding van allerlei soorten plantaardig voedsel en vis (in: Maradjiri. A modern ritual complex in Arnhem Land, north Australia; 1978, Katholieke -nu Radboud- Universiteit Nijmegen; proefschrift).

(Uniek) Aboriginal Art Museum Utrecht sluit deuren

(foto: ook ik mocht er regelmatig lezingen verzorgen)

Na 16 succesvolle jaren sluit het Aboriginal Art Museum Utrecht (AAMU) voorgoed haar deuren.

Eeuwig zonde.

Dit museum is het enige in Europa dat zich exclusief richt op hedendaagse Aboriginal kunst. Het voortbestaan, zo meldt het museum, is jarenlange mogelijk gemaakt door private financiering. Deze nadert nu haar einde.

Ter afsluiting startte in januari een laatste, spectaculaire tentoonstelling: Tracking Memories waarin de herinnering en de verbeelding van de herinnering centraal staan en waarin kunst en cultuur van drie continenten Europa, Afrika en Australië met elkaar worden verbonden.

Het AAMU is al die jaren een belangrijk kenniscentrum geweest voor Aboriginal Australië en voor Aboriginal relaties met Europa en met Nederland in het bijzonder. Afgelopen oktober verrichtte Koning Willem Alexander en Koningin Maxima nog de (voorlaatste) tentoonstelling Mapping Australia als voorbereiding op hun staatbezoek (oktober 2016) naar Australië. Deze tentoonstelling had de 17e eeuwse cartografie in vergelijking met Aboriginal indeling van landschappen als onderwerp.

Maar nu valt dus het doek. Ruim 16 jaar lang slaagde het museum er in unieke tentoonstellingen te organiseren. Alle aspecten van Aboriginal kuns -van zgn. traditioneel tot experimentele kunst en protest - zijn de revue gepasseerd. Ook fungeerde het museum als kenniscentrum en platform voor Aboriginal betrekkingen binnen Europa.

Daarnaast kreeg de interculturele dialoog een prominente plaats, met name in de tentoonstelling Los van Traditie. COBRA en Aboriginal kunst (2010). Last but not least hebben grote groepen kinderen interactief kennis kunnen nemen van de Aboriginal cultuur om zo een keer te ervaren wat het betekent uit je eigen comfort zone te treden.

Met Tracking Memories neemt het Aboriginal Art Museum afscheid; de herinnering als passend thema. Nog te zien tot 15 juni. Dan valt het doek. Snik.

Australië en vluchtelingen: twee gezichten

1. De harde kant

De afgelopen jaren heeft Australië een bikkelhard beleid gevoerd. De gammele bootjes richting Australië worden door de Marine teruggesleept naar de havens van vertrek.

Wie toch het vasteland bereikt wacht een bestaan in detentiecentra op Pacific landen als Nauru of Papua New Guinea. Met die Pacific landen heft Australië een overeenkomst gesloten om –op kosten van Australië – de vluchtelingen op te sluiten in afwachting hun procedure. Daar wachten ze onder Spartaanse omstandigheden hun asielprocedure af, met weinig kansen Australië binnen te komen.

Voorstanders van de strenge zero tolerance benadering wijzen op de successen daarvan: zowel onder de voormalige conservatieve regeringen van John Howard, Tony Abbott en (actueel) Malcolm Turnbull zijn er geen boten meer op het vasteland van Australië aangekomen. De politiek heeft ook een slag toegebracht aan de kwalijke praktijk van mensensmokkelaars. Inmiddels heeft ook de Australische Labor oppositie gezegd deze politiek te zullen steunen.

Australië wijst er op dat voor deze aanpak 17 maanden geleden nog 800 boten met 51.000 vluchtelingen Australië wisten te bereiken, met minimaal 1200 verdronken slachtoffers op zee. Sinds die aanpak: 0.

Tegenstanders wijzen op het inhumane karakter van dit beleid in de kampen en het schenden van internationale verdragen, met name om bootvluchtelingen terug te verschepen naar het land van herkomst waar mogelijk vervolging wacht. Amnesty zegt dat er mensenrechten geschonden worden (zie ook Volkskrant), beschuldigingen die de Australische overheid met kracht ontkent.

2. Compassie met vluchtelingen

Australië kent een lange geschiedenis van compassie met vluchtelingen. Na WOII liet het land tal van vluchtelingen uit oost Europa toe. Hierover een informatief artikel uit de Sydney Morning Herald van 1947. In de jaren zeventig volgde een ruimhartig beleid voor vluchtelingen uit Vietnam en een dito gastvrijheid viel ontheemden uit de Libanon in de jaren negentig ten deel.

Op dit ogenblik verhoogt het land de opname van door de UNHCR erkende vluchtelingen van 14.000 (nu) naar 18.000 (in 2018).

Maar de crisis in Syrië roept om nog meer compassie. Australie is bereid het aantal extra Syrische vluchtelingen van 4.400 nu te verhogen. Oppositieleider Bill Shorten (Labor) wil naar 10.000, de Groenen zelfs naar 20.000.

Uit het UNHCR rapport daarover (2015, p 62) blijkt dat Australië, afgezet per hoofd van de bevolking, zelfs nummer een staat waar het gaat om succesvol ‘resettlement’ van erkende vluchtelingen: ruim 11.000 per 2.000 inwoners. (Nederland staat 9de met 382 vluchtelingen per bijna 46.000 inwoners).

Andere cijfers bieden daarentegen weer een minder gunstig beeld. Compleet overzicht zie How does Australia compare on refugee intake? (bron: ABC) en Refugee Council Australia.

Analyse

Wat is de oorzaak van deze Januskop aan beeldvorming over dit onderwerp - bikkelhard versus compassie?

Ik denk dat het basis principe van Australië als traditioneel immigratieland is zoveel mogelijk controle te behouden over de vraag: wie mag er binnen komen.

Waar over het algemeen brede consensus bestaat over de toelating van legale (werkzoekende) immigranten (ongeveer 200.000 per jaar) en accepteren van rond de 25.000 officiële asielzoekers volgens de UNHCR, is dat geenszins het geval ten aanzien van bootvluchtelingen.

Los van de humanitaire ellende van de vele doden die ook voorheen op de Australische kusten aanspoelden, en los van de slag die de overheid wil toebrengen aan de cynische industrie van mensensmokkel, speelt onderhuids ook mee dat bootvluchtelingen een niet te controleren categorie is.

Stiekem zeggen sommigen wat andere denken: queue jumpers; mensen die voordringen en geen gebruik maken van de legale weg (binnenkomen via legale immigratie of via UNHCR). Australië als eiland continent en immigratie land moet, is de algemene opinie, de regie in eigen hand houden en op dat principe wordt ondermijnd door bootvluchtelingen.

De tienduizend doden op die Middelandse Zee in de afgelopen drie jaar, de ongecontroleerde stroom vluchtelingen naar Europa en de winstgevende criminele activiteiten van mensesmokkelaars, versterken Australie in de juistheid van haar harde, maar noodzakelijke beleid. Zeker nu in Europa steeds meer stemmen opgaan om de Australische aanpak serieus te nemen.

Waarom hebben we Australië overgelaten aan de Engelsen? Wij waren er toch ruim 150 jaar eerder

foto: Het Nieuwe Hollandt (Nuova Hollanda), oftewel het 17e eeuwse Australië

Het Dirk Hartog jaar. Nederland en Australië staan stil bij het feit dat 400 jaar geleden schipper Dirk Hartog als eerste Europeaan voet aan wal zette op de West Australische kust. Dit feit wordt in beide landen herdacht. Wat Nederland betreft is oktober Aussi Oktober met tal van activiteiten: een staatsbezoek, tentoonstelling (AAMU Utrecht, onlangs geopend door Koning Willem Alexander), lezingen etc.

Maar waarom hebben we toen niet doorgepakt? We waren er immers zo'n 150 jaar eerder dan James Cook, die er de Engelse vlag plantte en daarmee het gebied claimde. Terwijl de Hollanders driekwart van de kustlijnen in kaart gebracht hadden. (overigens: de inheemse Aboriginal bevolking woonde er al zo'n 60.000 jaar).

Waarom hebben we dan niet doorgepakt? Dat het toch best gekund:

1. 1606 Kapitein Willem Janszoon landt met zijn schip de ‘Duyfken’ op de westkust van Cape York, het schiereiland in noordoost Australië dat met zijn noordelijke punt richting Papua New Guinea wijst. De ‘Duyfken’, een klein VOC schip, was er op uitgestuurd om Nieuw Guinea verder in kaart te brengen. Uiteindelijk komt het schip aan de oostkant van Cape York aan, waar het een vijandige Aboriginal bevolking aantreft. Janszoon keert om, en de plek waar hij het (hem nog niet bekende) continent verliet heet nog steeds Kaap Keerweer. Voor zover bekend was dit de eerste Europese kennismaking met Australië. In 2006 heeft Nederland en Australië op feestelijke wijze dit feit herdacht met culturele festiviteiten en staatbezoeken over en weer.

2. 1616 Kapitein Dirk Hartog landt met zijn schip de ‘Eendracht’ op wat nu Dirk Hartog Eiland heet (Shark Bay, West Australië). Hij was de eerste Europeaan die op de westkust van Australië stootte. Hij noemde het nieuwe land Eeendrachtsland. Dit jaar staat ter ere van zijn ontdekking 400 jaar geleden te boek als het Dirk Hartog Jaar. Net als in 2006 wordt dit historische feit uitvoerig herdacht in beide landen.

3. 1623. Jan Carstenz, kapitein op de ‘Pera’ en Dirk Melisz op de ‘Arnhem’ gaan weer richting Nieuw Guinea om contact de met inheemse bewoners te leggen. Ze belanden na maande in de buurt van Cape York. Carstenz dacht dat hij nog steeds de kusten van Nieuw Guinea zag, maar het was (het Australische) Cape York. Op enig moment scheidt de ‘Arnhem’ zich af van de ‘Pera’ en zeilt langs de oost en noordkust van wat tot op de dag van vandaag ‘ Arnhem Land’ heet, genoemd naar het bewuste schip.

4. 1642-1643. Abel Tasman ontdekt als eerste Europeaan het Australische eiland Tasmanie, brengt delen van het huidige Nieuw Zeeland in kaart en doet een reis later hetzelfde met een groot deel van West Australië noordwaarts en langs het eerder door Nederlandse zeevaarders bezochte Arnhem Land, de Gulf of Carpentaria tot Kaap Keerweer aan toe (zie hierboven). Hij stelde daarmee vast dat Australië een eiland continent was.

Tussen 1606 en 1770 voeren in totaal 41 schepen naar Australië. De Nederlanders hebben vrijwel de gehele Australische kusten in kaart gebracht, met uitzondering van de oostkust. Data was voorbehouden aan de Engelsman James Cook die in 1770 de gehele oostkust in kaart bracht.

De namen Arnhem Land, Groote Island, Hartog Island, Tasmanie en nog veel meer plaatsen herinneren aan de Nederlandse bijdrage bij de Europese ontdekking van Australië (de Aborigines hadden het continent ruim 60.000 jaar eerder ontdekt en bevolkt). Hier een overzicht (Wikipedia) van alle Nederlandse namen langs de Australische kusten.

Waarom hebben we Australië aan de Engelse overgelaten? Een paar hypothesen:

1. Er viel niks te halen. De verslagen over dat vreemde continent waren niet bepaald flatteus: kaal, leeg, geen aanwijzingen voor goud zilver of specerijen.

2. de inheemse bevolking was vijandig, in onze ogen primitief en had niks te bieden. Wegwezen dus.

3. Nederland (of beter gezegd de Zeven Provinciën) met een bevolking van zo’n 3 miljoen had de (bestuurlijke) handen vol aan het toenmalige Indië en kon er niet nog een (nutteloos) continent bijhebben. (Dit was de opvatting van een Nederlandse ambassadeur die ik daar in de zeventiger jaren over sprak. Lijkt niet onlogisch).

Nou ja, dan niet. Daarom een sportief 'Good on y'e mate' voor al mijn Australische vrienden die het nooit willen bekennen, maar apatrots zijn op hun Aussie.

Aboriginal Stonehenge ontdekt

(06-10-2011)

Op een verlaten veld in de Staat Victoria is onlangs een 50 meter lange, eivormige, stenen structuur bloot gelegd die verwijst naar Aboriginal inzichten in astronomie. De stenen zijn net als die van Stonehenge gericht op de zomer en winter zonnewende en de lente en herfst equinox (“nachtevening”: zon loodrecht op de evenaar waardoor dag en nacht even lang zijn).

Onderzoekers twijfelen er niet meer aan dat deze constructies van steen door mensen zijn aangelegd om de bewegingen van de zon vast te leggen en zo de loop van de seizoenen te kunnen bepalen Het lijkt waarschijnlijk dat deze constructie ouder is dan het 4.500 jaar oude Stonehenge, waarmee Aborigines de oudste astronomen ter wereld zouden zijn.

Achtergrond

Deze vondsten bevestigen wat Aborigines in de vorm van mythologieën al duizenden jaren van generatie op generatie overbrengen: virtuele mappen van de nachtelijke sterrenhemel in de vorm van dierenfiguren waarmee zowel tijd als seizoenen gemarkeerd worden (zie foto).

Aborigines hadden en hebben (nu nog in mijn onderzoeksgebied Arnhem Land) een diepgaande en uitgebreide kennis van de nachtelijke hemel en de bewegingen van hemellichamen van zonsondergang tot zonsopkomst.

De Yolngu uit noordoost Arnhem Land bijvoorbeeld leggen verband tussen de maan en de bewegingen van eb en vloed en hebben verklaringen voor zowel zons- als maansverduisteringen. Een van de belangrijkste rituelen heeft de Morgenster (Venus) als onderwerp, terwijl een van de meest sacrale riten geassocieerd wordt met de afstervende maan. Ook hun inheemse kalender met zijn vele seizoenen is deels gebaseerd op het verschijnen van bepaalde planeten aan de nachtelijke hemel en op de beweging van sterrenbeelden.

Deze kennis is verpakt in mythologische verhalen, waarmee al deze inzichten niet alleen een praktische doel dienen (kennis seizoenen, navigatie), maar tevens symbool staan voor onder meer leven en dood, vruchtbaarheid, mannelijke en vrouwelijke elementen in de kosmos – kortom zin en betekenis geven aan het bestaan.

Een handzame gids daarover is onlangs verschenen onder de titel Emu Dreaming: an Introduction to Australian Aboriginal Astronomy (zie www.EmuDreaming.com; ook schilderijen van de constellatie Seven Sisters, Aboriginal Art Gallery)

Foto: Emu figuur verbindt sterrenbeelden

Aanzienlijk aandeel Nederland in (Europese) ontdekkingen Australie

(bron mijn HOVO cursus Australië, Radboud Universiteit Nijmegen).

In de zeventiende eeuw hebben Nederlandse zeelieden een groot deel van het Australische continent in kaart gebracht (zie kaartje). Aan de noordkust herinneren namen als Kaap Keerweer op Cape York (1606,: Duyfken, Willem Janszoon***), Den Groote Eylandt en Arnhem Land (schip De Arnhem, Dirk Meliszoon) nog aan deze Nederlandse aanwezigheid langs de kusten.

De reizen langs de noordkust waren gepland, aan de westkust vonden de ontdekkingen van het Terra Australis Incognita vaak ongewild plaats. Op weg naar Batavia maakten schepen vanaf Kaap de Goede Hoop gebruik van westelijke stromingen om tijd te winnen. Bij gebrek aan goede navigatiemiddelen en oriëntatiepunten voeren in die begintijd sommige schepen te ver door in westelijke richting en strandden op de zandbanken voor de kusten van het nog onbekende zuidland.

De meeste bekende strandingen zijn die van Dirck Hartog (1616) en van schipper Pelsaert met de Batavia (1629). Een andere beroemde Nederlandse zeevaarder was Abel Tasman die tussen 1642 en 1644 delen van de kustlijn van Tasmanië in kaart bracht en een flink stuk van de Australische noordkust.

Landkaarten uit die tijd noemen Australië dan Hollandia Nova, waarmee het hele westelijke en noordelijke deel van het continent bedoeld wordt. Het oostelijke deel was nog onbekend en zou pas rond 1770 door de Engelsman James Cook in kaart worden gebracht.

Nederland verloor de belangstelling voor Australië. De bevolking was onvriendelijk, het land of te kaal (aan de westkust) of te dicht begroeid (noordkust) en er leek verder weinig te halen.

***in 2006 was het 400 jaar geleden dat de eerste Nederlanders voet aan wal zetten op Australische bodem. Ook dat feit is herdacht in Nederland en Australië met staatbezoeken over en weer, tentoonstellingen en andere culturele activiteiten.

Het continent is natuurlijk voor echt ontdekt door de verre voorvaderen van de huidige Aborigines, zo'n 60.000 jaar geleden.

Aboriginal 'Deaths in Custody'

Bijna 25 jaar geleden verscheen het rapport Aboriginal Deaths in Custody. Daarin stonden alarmerende feiten over het aantal Aborigines dat in gevangnissen overleed. De Royal Commission die het onderzoek verrichtte deed toen talloze aanbevelingen om Aboriginal sterfgevallen te voorkomen.

Maar nu een kwart eeuw later is het aantal Aborigines in gevangenissen verdubbeld en zijn zo’n en zijn 25% van alle gevangenen van Aboriginal afkomst. Voor jongere Aborigines is dat aantal nog hoger. Sinds het verschijnen van het rapport in 1991 zijn er 270 Aborigines in gevangenissen dood gegaan. Minder dan de helft van de talloze aanbevelingen zijn daadwerkelijk gerealiseerd.

Aboriginal organisaties spreken van een grote schande en zeggen dat dit fenomeen raciale achtergronden heeft. Mick Gooda, de Aboriginal Social Justice Commissioner, erkent dat er wel verbeteringen zijn, maar, zegt hij ‘…als je de cijfers ziet kun je moeilijk van succes spreken.’ Onderzoek toont aan dat crimineel gedrag onder de Aboriginal bevolking sterk gerelateerd blijft aan armoede, gebrek aan onderwijs, hoge werkeloosheid en alcohol en drugs als verslavende verdoving van die uitzichtloosheid.

Het Australian Bureau of Statistics meldt nog in 2011 dat van de 1250 gevangenen in de Northern Territory er meer dan 1000 van Aboriginal afkomst zijn. Dat is 14 keer het nationale gemiddelde voor alle gevangenen. Nog schrijnender is de situatie in de deelstaat West Australië waar er 19 maal zoveel Aborigines gevangen zitten dan het nationale gemiddelde voor alle gevangenen.

Tussen 2000 en 2010 steeg het aantal Aborigines in gevangenis van 1248 naar 1892 per 100.000 volwassen Aborigines. In vergelijking met niet-inheemse gedetineerden: die aantallen stijgen over dezelfde periode slechts van 130 naar 134 per 100.000 volwassenen. Het grootste deel van de straffen (een derde) zijn opgelegd voor geweldsdelicten, gevolgd door inbraak en drugs (resp. 15 en 14%). (Bronnen: Australian Bureau of Statistics)

AUSTRALIER SPREKEN ZICH UIT OVER STAATSHOOFD: BRITSE KONINGIN OF EIGEN PRESIDENT

(AD, 3-11-1999)

‘Ik ben jaren geleden Australiër geworden’, vertelde een oude Nederlandse emigrant me onlangs in Sydney. ‘Het was wel even slikken om je Nederlandse nationaliteit op te geven, maar waar ik de grootste moeite mee had was dat ik tegelijk trouw moest beloven aan de Britse koningin. Wat heb ik daar nou mee?’ Dit is de typische reactie van al die emigranten die niet van Britse afkomst zijn en inmiddels ruim eenderde van de bevolking uitmaken. Gevoelens van verbazing, onbegrip of onverschilligheid strijden om voorrang wanneer deze categorie emigranten ervoor kiest om Australisch staatsburger te worden, maar de eed van trouw aan het Britse staatshoofd daarbij op de koop toe moet nemen.

Vanaf 6 november kan dit dilemma tot het verleden behoren. Dan spreekt de Australische bevolking zich in een referendum uit over de vraag of de Britse monarch als staatshoofd vervangen moet worden door een president van Australische afkomst, waarmee het land officieel een republiek wordt. Maar het referendum is natuurlijk niet alleen van belang voor al die emigranten uit de niet-Britse gebieden. Het dilemma dat de ruim 12 miljoen geregistreerde kiezers (met opkomstplicht) moeten oplossen raakt de gehele samenleving en hangt samen met de vraag naar de Australische nationale identiteit. Toegegeven, de functie van staatshoofd is vooral symbolisch en wat ook de uitkomst van het referendum zal zijn, het heeft geen directe invloed op het leven van alledag. Australië zal in betrekkelijke welvaart verder leven, de Olympische spelen gaan gewoon door en Aussie Rules Football blijft hoog in het nationale vaandel staan.

Symbolen kunnen echter indringende emoties oproepen en gevoelige snaren raken. Dat geldt zeker voor nationale symbolen zoals het staatshoofd, de vlag, en het volkslied. Als die ter discussie staan – en volkslied en vlag spelen op de achtergrond zeker mee - raken de gemoederen verhit en gaan weinigen daar schouderophalend aan voorbij.

De argumenten van de tegenstanders van een republikeinse staatsvorm worden verwoord door de huidige premier en leider van de Conservatieve coalitie, Howard. De kern daarvan luidt: verander niet iets wat goed werkt, alleen maar omwille van de verandering.

De voorstanders van een republiek daarentegen stellen dat Australië als zelfstandig, modern land, niet meer gediend is met een buitenlands staatshoofd, wat ook de historische banden geweest zijn. Een redacteur van de Sydney Morning Herald vatte dat standpunt bondig samen: ‘de monarchie is simpelweg niet meer goed voor Australië aan de vooravond van het nieuwe millennium. Dit is geen belediging voor de Engelse koningin of een ontkenning van ons cultureel erfgoed, maar Australië is haar eigen weg gegaan. De (Britse) monarchie ligt nu verre van ons, een relict uit een voorbije geschiedenis. Ons idee over wie we zijn en wat onze plaats in de wereld is zal versterkt worden als we de nieuwe kleren van een republiek aantrekken.’

Deze woorden vertolken de gevoelens van velen en er tekent zich een meerderheid af die de vraag of Australië een republiek moet worden met ‘yes’ zal beantwoorden. Bovendien is het kamp van de tegenstemmers - vooral te vinden onder het conservatieve deel van de bevolking - ernstig verdeeld. Premier Howard heeft prominente republikeinen in zijn eigen gelederen, waaronder voormalige premiers en coalitiegenoten. Pikant is ook de krachtige stellingname van Howard’s eigen minister van Financiën (en beoogt opvolger) Peter Costello, die ronduit zegt dat de Britse monarch als nationaal symbool voor Australië heeft afgedaan. Tot slot geeft Howard zelf ook tegengestelde signalen af: hoewel fervent voorstander van de bestaande situatie, nodigt hij de Britse koningin niet uitnodigen om de Olympische spelen volgend jaar te openen!

Toch is het referendum nog geen gelopen race. Ook het republikeinse kamp is verdeeld. Niet over de vraag òf Australië een republiek moet worden, maar hoe. In het huidige voorstel moet de president met een tweederde meerderheid door parlement en senaat gekozen worden. Maar een deel van de republikeinen vindt dit niet ver genoeg gaan en wil dat de bevolking haar president rechtstreeks kiest. Voorstanders van dat model dreigen hun steun aan een republikeinse staatsvorm op dit moment te onthouden.

Bovendien kan een verandering in de grondwet – en dat is in het geding – alleen maar tot stand komen bij een zogenaamde dubbele meerderheid. Dat wil zeggen dat niet alleen de absolute meerderheid van de Australische bevolking nodig is, maar ook de meerderheid van de meerderheid van de Staten. Wat dat laatste betreft: het is bijvoorbeeld mogelijk dat de inwoners van de drie dichtstbevolkte staten het voorstel aan een absolute (nationale) meerderheid helpen. Wanneer echter de meerderheid in de overige vier dunbevolkte staten de republiek afwijst, blijft de Britse monarch het staatshoofd. Omdat deze voornamelijk rurale staten de meeste conservatieve stemmers tellen, is dat geen ondenkbaar scenario.

Toch lijkt de overgang naar een republiek onafwendbaar. Het idee dat Engeland het beschermende moederland is begon na de Tweede Wereldoorlog drastisch te veranderen. Australië werd in snel tempo een multiculturele samenleving met tal van emigranten die niets met Engeland te maken hadden. Noch voor hen, en zeker niet voor de mondig geworden inheemse Aborigines, is de Britse Kroon het symbool van nationale eenheid of culturele verbondenheid.

Ook drong het besef door dat Australië zich ontwikkeld had van een Britse enclave in een vreemde omgeving had tot een land met een eigen gezicht in het Azië-Pacific gebied. Voorstanders van een republiek betogen terecht dat het kiezen van een eigen staatshoofd een logisch gevolg is van die ontwikkeling.

Bijna honderd jaar na de oprichting van de Australische Federatie met de Britse monarch als staatshoofd (1901) spreken de Australiërs zich aanstaande zaterdag daarom over niets minder uit dan de vraag: wat is onze nationale identiteit, waar ligt onze toekomst en wat is onze plaats in dit deel van de wereld? Juist omdat de kwestie zo’n grote symbolische lading heeft, raakt ze aan de vooravond van het nieuwe millennium de ziel van het land en haar bewoners.

Ad Borsboom Hoogleraar Pacific Studies Katholieke Universiteit Nijmegen (verschenen in AD, 3-11-1999 onder titel: Australië toe aan staatshoofd met eigen gezicht)

Aborigines in bush communities: alleen een kostenpost?

Foto: Ad Borsboom. Aboriginal onderhoud clangebied met vuur

Premier Abbott steunde onlangs het besluit van de regering van de deel staat West Australië om kleine Aboriginal communities in afgelegen gebieden niet meer te ondersteunen. Zijn argument, dat de keuze om er te leven tenslotte een ‘life style choice’ was, kwam hem op een stroom van kritiek te staan van Aborigines en oppositiepartijen. Maar ook uit eigen gelederen waren de commentaren niet mals.

Voornaamste tegen argument: het gaat om Aboriginal communities die al sinds mensenheugen op hun eigen grondgebied thuis zijn. Ook al werden ze vroeger gedwongen naar nederzettingen en missieposten overgebracht, ze bleven hun eigen clangebieden koesteren en wanneer maar mogelijk bezoeken.

Na erkenning van landrechten vestigden velen zich weer semipermanent in die gebieden. Daar was inmiddels de moderne tijd ook binnen gedrongen en ontstond er behoefte aan enkele basisvoorzieningen, zoals huizen in plaats van hutten, schoon water, elektriciteit en een infra structuur die contact met main stream Australië mogelijk maakte. Dat was vooral een begaanbare weg voor terreinauto’s, communicatie via radio of mobile telefoon en soms een simpele onverharde landingsbaan in de buurt voor de Flying Doctor.

Vanaf de jaren 80 in de vorige eeuw zijn dit soort voorzieningen in grote delen van noord Australië gerealiseerd. Dit geheel in overeenstemming met vergelijkbare voorzieningen voor alle Australiërs die in het uitgestrekte ’remote Australia’ leven: vooral boerenfamilies en veehouders.

Het populaire argument is natuurlijk dat deze laatsten ook geld genereren met hun industrie, terwijl Aborigines alleen maar geld kosten.

Maar klopt dat verhaal?

Begin jaren tachtig leefde ik langdurig in zo’n Aboriginal community diep in de bush van Arnhem Land. Ik had nauw contact met een bevriend collega die op enkele honderden kilometers afstand in een vergelijkbare situatie antropologisch onderzoek deed naar de traditionele jagers- en verzamelaars activiteiten van ‘zijn’ Aboriginal community. Nauwkeurig noteerde hij hoeveel vlees en plantaardige bushfoot dagelijks werd binnen gebracht.

Hij berekende wat het inkomen van Aborigines moest zijn wanneer ze hetzelfde aantal calorieën van hun uitgebalanceerde dieet in de winkel van de dichtstbijzijnde township zouden moeten kopen. Hij kwam uit op een bedrag van A$ 70.000 per jaar. Dat jaarinkomen was volstrekt onhaalbaar in een gebied waar nauwelijks werkgelegenheid in onze klassiek zin van het woord aanwezig was.

Bovendien, en dat was ook mijn ervaring, zorgden de Aborigines voor het behoud van een unieke biodiversiteit van het gebied – zo hoog in het vaandel van de huidige bezorgde westerse wereld. Door deskundig afbranden van stukjes bos in de juiste tijd van het jaar bleef en blijft Arnhem land een bijzonder gevarieerd ecologisch gebied waar dieren en planten die voor de dagelijkse kost onontbeerlijk waren konden floreren.

Dit wordt opnieuw bevestigd door het ontwikkelingsprogramma Social Venture Australia. Hun investering van A$ 18 miljoen in een woestijn community leverde na vijf jaar AS$ 55 miljoen op, een rendement van 3 op 1. Het betreft hier een ‘ranger’ programma met 35 permanente en 200 tijdelijke Aboriginal staf.

Dit type ‘ranger programmes’ is ook elders in dat immense afgelegen gebied succesvol. Het levert grote ecologische voordelen op voor heel Australië, terwijl het voor Aborigines waardigheid en erkenning van eigen vaardigheden benadrukt.

Met zijn typering 'life style choice' doet Abbott het voorkomen alsof deze wijze van bestaan vergelijkbaar is met de westerse - en soms vrijblijvende- keuze om te leven als hippie, gothic, alternatieve of conformist; keuzes waar je naar believen in of uit kunt stappen.

Voor Aborigines in 'remote Australia' is dit het vanzelfsprekende bestaan dat ze al duizenden jaren kennen, zij het aangevuld met moderne verworvenheden waarmee ze hun verbondenheid met main stream Australië koesteren.

Konden Aborigines Cycloon die Darwin verwoestte (kerstmis 1974) voorspellen?

Kerstavond 1974. In de noord-Australische stad Darwin hebben inwoners hun inkopen gedaan en maken zich op voor het kerstfeest. In de pubs genieten velen van hun pre-christmas drinks, ondanks de waarschuwingen voor een ophanden zijnde cycloon. Maar dergelijke waarschuwingen waren er al eerder en aanvankelijk maakten de meeste mensen zich nog niet echt ongerust.

Een fatale vergissing.

Het Oog van de storm kwam precies boven Darwin te liggen. Daaraan vooraf raasde de alles vernietigende storm over de stad, om na het passeren van het Oog (een griezelige, onwerkelijke stilte) het verwoestende karwei af te maken met deel twee van dit ongekende natuurgeweld.

Resultaat: 68 doden, 80% van de stad verwoest en een massale uittocht van inwoners naar familie elders in Australië. Schade: 4,5 miljard A$.

Al lang ging het verhaal dat Aborigines een ‘bad event’ in Darwin voorspelden. Maar harde bewijzen waren er niet. Nu zegt en historicus , zo meldt de ABC, dat Aborigines in Darwin de stad voortijdig verlieten en terugkeerden naar hun clangebieden diep in Arnhem Land.Waarom? Wel ze 'lazen' natuurverschijnselen correct: vogels vertrokken uit het gebied en mieren zochten hoger gelegen gronden op.

Nu meldt zich een Aboriginal vrouw en politica, Betty Pearce, met het volgende verhaal. Op een verkiezingstour door Arnhem Land kort voor die bewuste kerstmis vroegen Aborigines haar hun stamgenoten in Darwin te waarschuwen dat er ‘something bad’ stond te gebeuren.Wat konden ze niet zeggen, maar hun ongerustheid maakte indruk.

‘Geef me iets concreets in handen om mensen te overtuigen’ vroeg ze. Aborigines lieten haar ongewoon dierlijk gedrag zien. Op stukjes rots, bijvoorbeeld, rolden slangen zich op en deelden hun plek met goanna’s – normaal natuurlijke vijanden.

Ondanks haar skepsis bracht ze de boodschap over naar Aborigines in Darwin. Een groot deel van hen nam de waarschuwing serieus en verlieten Bagot, een reservaat in de stad waar Arnhem Landers verbleven als ze Darwin bezochten. Ze redden daarmee waarschijnlijk hun

Persoonlijk commentaar. Is dit toch een broodje Aap verhaal? Ik denk het niet.

Niet omdat ik Aborigines, zoals sommigen graag willen geloven, mystieke krachten toeken. Maar wel omdat ik in mijn lange omgang met Aboriginal families heb ervaren hoe goed ze de natuur kunnen ‘lezen’.

Gedegen en gedetailleerde kennis van het gedrag van dieren, planten en sterrenhemelen, vormt daarbij een soort tom-tom. Hoe droog het ook is, als mieren hun nesten naar hogere plekken brengen komt er regen, ook al is er nog dagen lang geen wolkje aan de lucht te bekennen.

De Aboriginal indeling van seizoenen (minimaal acht, meestal meer) is geheel gebaseerd op die door talloze generaties geobserveerde en opgebouwde kennis. Wanneer dit in de natuur gebeurt, dan is dat het gevolg waar we rekening mee moeten houden, etc.

Dat is geen hocus pocus maar door honderden generaties opgebouwde, doorgegeven en vernieuwende kennis, gebaseerd op systematische observaties. Wetenschap dus.

Uitgebreid overzicht Cyclone Tracy zie link ABC.

Cyclone survival directory: Northern Territory News

The Race that Stops a Nation

‘The Race that Stops a Nation.’ Waar krijg je honderdduizend toeschouwers naar een stadion voor een wedstrijd van slechts drie minuten? Waar zit een hele natie gekluisterd voor radio of tv om diezelfde drie minuten ademloos te volgen. Welk evenement mag met recht de titel dragen: The Race That Stops a Nation?

Wel, dat is uiteraard de Melbourne Cup, de beroemdste Australische paardenrace die altijd op de eerste dinsdag in november strikt om drie uur van start gaat –en om drie minuten over drie dus alweer voorbij is.

Dit jaar beleeft deze moeder aller paardenraces zijn 153ste editie. Het paard dat het 3200 meter tellende parcours het snelst aflegt heeft vanaf die tijd dezelfde status als bij ons de winnaar van de Champions League, of van Wimbeldon of…, nou ja wat uw favoriete sport ook is.

De eigenaar van het winnende paard kan trouwens ook op zijn of haar financiële lauweren rusten, net als de gokkers die de winnaar getipt hebben. Totale prijzengeld: ruim boven zes miljoen Australische dollars, waarvan de winnaar er 3.6 miljoen in zijn zak mag steken.

Op dit moment bestuderen miljoenen Australiërs de condities en verrichtingen van de paarden in de afgelopen maanden. Op basis daarvan bepalen ze of ze zullen wedden op paarden als Unchain my Hart, Au Revoir, Who Shot The Barman of een van de andere toppers.

Een andere overweging is of de keuze moet vallen op een favoriet, met een geringe winst als die wint, of een outsider die natuurlijk bij winst een fortuin oplevert.

Naast dit soort diepgaande studies spelen ook allerlei bijgelovige argumenten een rol. Heb ik bijvoorbeeld net een nieuw pak gekocht, is dat misschien een goed voorteken om Harris Tweed als winnaar te tippen; ben ik vannacht flink doorgezakt dan zou het Ierse paard Drunken Sailor wellicht voor de hand liggen.

(Terzijde: van de 153 races heeft slechts 34 keer de favoriet gewonnen)

Natuurlijk is er op die eerste dinsdag in november in Melbourne rond dat feest meer te doen. Het is een uitbundig Carnival dat al om acht uur in de ochtend begint, met een heel voorprogramma van races van mindere goden. Maar het is ook vooral een dag waarop vooral vrouwen hun jaarlijkse Fashion Statement maken met exotische kleding en waanzinnige hoeden.

Krokodillen en haaien maken steeds vaker slachtoffers

foto: Ad Borsboom (1980). Toen durfden we nog te zwemmen in Arnhem Land

Natuurlijk, er vallen talloos meer doden in het verkeer dan door aanvallen van krokodillen of haaien. Maar toch. Het is niet alleen een vreselijke manier om te sterven, maar het aantal slachtoffers neemt alsmaar toe. How come?

Een eensluidende verklaring is niet altijd te geven, hoewel… het aantal krokodillen in noord Australië is drastisch gestegen sinds het een beschermde diersoort is.

In de jaren zeventig durfde ik nog rustig te zwemmen in de billabongs van mijn onderzoeksgebied in oost- Arnhem Land. Maar nu, geen haar op mijn hoofd dat er nog aan denkt om zelfs maar met een teen dat water aan te raken.

Nu weer het verhaal van een (onvoorzichtige?) visser die zelfs vanuit zijn bootje gegrepen werd en verdween. Inmiddels is er een krokodil geschoten met (waarschijnlijk) de menselijke resten van de ongelukkige in de maag van het beest.

In de afgelopen vijf jaar zijn alleen al in dat gebied acht mensen op die vreselijke manier om het leven gekomen - een enkele keer een Aboriginal kind, maar vaker een overmoedige toerist en/of visser die alle waarschuwingen negeert. Voor een overzicht van de afgelopen decennia zie dit bericht.

Dan de haaien. Ook zij eisen een toenemend aantal slachtoffers, vooral (maar niet alleen) langs de kusten van West Australië. Biologen staan voor een raadsel en het blijft gissen naar de oorzaak.

Neemt ook het aantal toeristen toe die in zee zwemmen? Worden er tijdens veetransporten overzee doden schapen in zee gedumpt? Komen haaien af op groeiende kolonies zeerobben? Wie het weet mag het zeggen.

Hier een overzicht van de talloze aanvallen op mensen die het overleefd hebben, en een poging de vraag te beantwoorden: why so many shark attacks? – en een time-line van die aanvallen.

Mijn ongevraagd advies aan toeristen: negeer in het noorden NOOIT de waarschuwingen die op borden worden aangegeven. Hoe idyllisch de billabongs in de tropische hitte ook lokken. By the way, van september tot april is de zee ook niet veilig vanwege de dodelijke jelly fish (kwallen).

Wat betreft de haaien: geen idee, maar ik prefereer in Sydney de fameuze Rock Pools boven de open zee. Ik ben dan ook maar een waardeloze zwemmer.

Kende Australië slavernij? Aborigines eisen compensatie voor Stolen Wages

Tussen 1860 en 1970 werkten een groot aantal Aboriginal mannen, vrouwen en kinderen op vee- en schapenboerderijen als onbetaalde arbeidskrachten. Vaak gebeurde dat onder dwang omdat de diverse overheden onbeperkte zeggenschap over Aborigines hadden. Ze werkten in huishoudens, als schaapsscheerder en al stockmen (cowboys) in de vee industrie. Zo maar voorbeeld:

'I did the washing, cooking, ironing,' she says. 'I was getting up at 5 am to milk the cows and had to separate the milk from the cream.' 'Then I had to cook breakfast, get the kids ready for school, make lunches for the kids, cook the evening meal and prepare things for the following day. By the time I got to bed it was 10 o'clock at night. It was like slave labour.' (ABC-Bush Telegraph)

Dat alles voor een beetje zakgeld. Betrokkenen uit die periode bestempelen dit als gelegaliseerde slavernij en eisen nu compensatie voor al dat niet uitbetaalde loon.

Eerder schreef ik naar aanleiding van claims in West Australie het volgende:

De regering van de steenrijke deelstaat West Australia biedt Aborigines een compensatie aan van maximaal A$ 2000 voor gederfde inkomsten in het verleden. Aboriginal leiders zijn furieus: “Dit aanbod is een belediging voor alle betrokkenen; kruimels van de tafel van de meest gefortuneerde staat van de Australische Federatie; weinig beter dan rantsoenen meel en thee waarmee waardevolle arbeid vroeger ook wel werd afgekocht.“

Achtegrond. Tot 1970 werd het leven van Aborigines volledig gecontroleerd op basis van speciale wetgeving, de zogenaamde Aboriginal Acts. Die wetgeving gaf overheid, missie en zending vrijwel onbeperkte macht over de inheemse bevolking die de facto onder curatele stond.

Een van de maatregelen die met de Aboriginal Acts in de hand werden afgedwongen was dat tot 75% van de lonen van Aboriginal arbeiders ingehouden kon worden, om vervolgens in een vaag netwerk van trust accounts te verdwijnen. Die praktijk is inmiddels bekend als Stolen Wages.

Documentatie van de trust accounts is in vele gevallen spoorloos, evenals de verantwoording van de centen. Aborigines werkten in die periode vooral als stockmen (cowboys) in de vee industrie of als knechten en huishoudelijke hulp op boerderijen in het uitgestrekte binnenland.

Een parlementaire onderzoekscommissie gaf in 2006 als belangrijkste aanbeveling dat betrokkenen compensatie voor gederfde inkomsten zouden ontvangen. De zeer welvarende deelstaat West Australia (mijnbouw) is nu na Queensland en New South Wales de derde die zegt de aanbevelingen van de commissie te gaan volgen.

Maar de Aboriginal Legal Service noemt het aanbod harteloos en een klap in gezicht van berokkenen. De eis is dat compensatie gegeven moet worden op basis van de huidige monetaire situatie.

Hopping Our Way Into History

(Deze Column verschijnt in het zomernummer 2014 van het tijdschrift East&Down Under)

In Australië waart een slogan rond. Hopping Our Way Into History. Een argeloze waarnemer denkt wellicht aan ambitieuze doelstellingen waarmee het land zich op het wereldtoneel wil manifesteren. Misschien een onmiskenbare bijdrage leveren aan de wereldvrede ? Een doorbraak forceren in medisch onderzoek? Een oplossing om de opwarming van de aarde een halt toe te roepen?

Niks van dat alles. Hopping Our Way Into History is de wel erg optimistische slogan waarmee het Australische voetbalelftal afreist naar het WK 2014 in Brazilië.

Australië en Soccer. Wordt het ooit een perfecte ‘Match’? Twee observaties.

Het is een mooie zaterdag 27 april 1974. Ik ben op weg naar de Sydney Cricket Ground waar het Australische elftal een oefenwedstrijd speelt tegen Uruguay. Voor het eerst in de geschiedenis heeft het nationale team zich gekwalificeerd voor het WK later dat jaar in Duitsland. Een prestatie van formaat voor een land met slechts regionale competities tussen clubs die gebaseerd zijn op etnische afkomst: Serviërs, Kroaten, Italianen en zelfs Nederlanders (Wilhelmina, Ringwood Vic.).

De spelers in het nationale elftal zijn voornamelijk legionairs die als profs in de verschillende Europese competities spelen. Toch slagen zij er in Australië door de voorrondes te loodsen en zo deelname aan dit WK te realiseren. De wedstrijd tegen Uruguay maakt onderdeel uit van de oefencampagne op weg naar Duitsland.

In de buurt van het stadion kom ik vast te zitten in een file. De wedstrijd is al begonnen en de geluiden uit het stadion voorspellen niet veel goeds. Uit de massale kreten van teleurstelling en de doodse stiltes die er op volgen concludeer ik dat Australië al vroeg een doelpunt heeft moeten incasseren. Als ik een kwartier later eindelijk het stadion binnen kom zie ik tot mijn verbazing dat Australië niet achter staat, maar een 1-0 voorsprong heeft.

Hoe kan ik me zo vergist hebben?

Heel simpel. De meeste toeschouwers zijn Australiërs van Zuid-Amerikaanse afkomst en steunen massaal het team van Uruguay. Voetbal blijkt een typisch immigranten sport die main stream Australië nauwelijks weet te bekoren. Voor vele nieuwkomers blijft de sport daarentegen een emotionele navelstreng met het land van herkomst. Het gevolg is dat Australië thuis vrijwel altijd een uitwedstrijd speelt. Australië wint de wedstrijd overigens knap met 2-0.

Een tweede Aha - moment beleef ik later die dag. Tijdens een etentje vertel ik over mijn bezoek aan de interland. Mijn Australische disgenoten bekennen weinig te weten van soccer, maar zijn unaniem van mening dat het een bijzondere ‘gentle’ sport is. Ik geloof ik mijn oren niet. ‘Gentle?’

Ik heb enkele uren daarvoor bikkelharde Uruguayaanse verdedigers gezien die met gestrekte benen probeerden de Australische aanvallers midscheeps te raken. Ik lees regelmatig dat het er tussen de diverse (etnische) amateurclubs in Sydney en Melbourne ook niet zachtzinnig aan toe gaat. Kortom, pittige en gemene overtredingen, blessures en geniepige pesterijen zijn – ook in Nederland – gewoon schering en inslag en helaas een wezenlijk onderdeel van deze ‘gentle’ sport.

Maar misschien bedoelde mijn gezelschap met ‘gentle’ eigenlijk wat de voetballer Johnny Warren (aanvoerder van 1964 tot 1974) ooit recht voor zijn raap zei: ‘Voetballen wordt gezien als een spel voor Sheila’s, Wogs en Poofters.’ In 2003 publiceert hij een boek over de ontwikkeling van het Australische voetbal met deze drie woorden als titel.

Helaas, concludeer ik die avond, zolang soccer alleen geliefd is bij nieuwkomers en de andere Australiërs – laat ik netjes blijven – het vooral een ‘gentle’ tijdverdrijf vinden, wordt het niks met die sport.

Gelukkig heb ik me vergist. In de jaren tachtig en negentig verdwijnt de puur etnische achtergrond van de clubs en begint het spel ook grote delen van main stream Australia te boeien. Met de oprichting van een professionele A-Leaugue stijgt het niveau aanzienlijk, tegelijk met de toeschouwers aantallen. Soccer is inmiddels Football gaan heten, in lijn met de internationale benaming.

Op het WK van 2006 – met dank aan de Nederlandse coach Guus Hidding – bereikt Australië de 1/8e finale en wordt met 0-1 uitgeschakeld door de Italianen die in de 95ste minuut een onterechte penalty krijgen. Vier jaar later strandt het team op het nippertje in de poule fase, maar levert toch een prestatie van formaat.

En dan nu het WK in Brazilië. Het enthousiasme lijkt wat getemperd. Technisch directeur Han Berger is pessimistisch: ‘De poule fase is zwaar met Nederland, Spanje en Chili als tegenstanders en het team zit in een verjongingsfase’. Niet echt een opwarmer van de Nederlander in Australische dienst.

Begrijpelijk dus dat er wenkbrauwen gefronst worden bij Hopping Our Way Into History, wanneer zelfs officials er vanuit gaan dat het team na de eerste ronde meteen door naar huis mag hoppen.

Hoe het ook afloopt, ik blijf geloven dat Australië en Football hard op weg is een perfecte ‘Match’ te worden. Let maar op de Socceroos (klinkt toch beter dan Footballeroos) bij de Azië Cup die Australië volgend jaar organiseert.

PS Lees ik net de slogan van het Nederlandse elftal: Real Men Wear Orange. Ben ik even blij dat ik daar geen stukje over hoef te schrijven.

Trepang en morgenster

(Passages Uit mijn boek De Clan van de Wilde Honing, pp. 57-63; de namen Jack, Charley en Mik verwijzen naar mijn Aboriginal informanten).

De geschiedenis aan de noordkant van Australië verliep anders. In vergelijking met de situatie elders op het continent was het contact met de buitenwereld er al veel eerder en was dat tot aan de Tweede Wereldoorlog ook minder ingrijpend.

Eerst kwamen al vroeg in de zeventiende eeuw de Hollanders. Ook al waren dat slechts vluchtige bezoeken die nauwelijks indruk maakten op de Aborigines, het gevolg was wel dat de Aborigines geleidelijk vertrouwd raakten met het bestaan van een wereld voorbij de horizon. Dat was in schril contrast met de volstrekt onverwachte en rampzalige confrontatie in het zuidoosten van het continent.

Nadat de Hollanders verdwenen waren, begon een lange periode van contact tussen Arnhemlanders en vissers uit Makasar op het Indonesische eiland Sulawesi. Deze bezochten de kusten van Arnhem Land op zoek naar trepang of zeekomkommers; deze zeedieren waren bedoeld voor de Chinese markten, waar ze een culinaire en heilzame lekkernij vormden.

De vissers, door Aborigines Macassans genoemd, ontwikkelden door de jaren heen een bijzondere relatie met de Aborigines. Zij verschenen steeds aan het begin van de regentijd als de moessonwinden uit het noordwesten begonnen te waaien. Wanneer na een half jaar de wind draaide naar het zuidoosten, wat de droge tijd aankondigde, vertrokken ze weer huiswaarts.

Omdat hun aankomst en vertrek samenviel met de seizoenen, gingen deze Aziatische bezoekers langzamerhand een rol spelen in de religieuze symboliek van de Aborigines. Bij verschillende begrafenisriten die ik heb bijgewoond, was die invloed nog duidelijk herkenbaar. Aborigines plaatsten dan op het gesloten graf een lange versierde paal, die ze zachtjes heen en weer wiegden. De uitleg is dat deze paal de mast uitbeeldt van een Macassanschip dat langzaam op de deiningen van de golven in de verte verdwijnt. Het is een symbool geworden voor de ziel van de overledene die de gemeenschap gaat verlaten en wegtrekt naar het verblijf van de voorouders. Maar net zoals deze masten steeds weer terugkeerden aan het begin van het volgende seizoen, zo zal ook de overledene in een volgende generatie weer terugkeren.

De cyclische bezoeken van de Macassans symboliseren voor sommige clans de cyclische gang van het leven en de regeneratie van de natuur door de steeds terugkerende seizoenen. Ook op tal van andere terreinen van het Aboriginal bestaan hebben deze eeuwenlange contacten met Indonesiërs gevolg gehad. De Macassans leerden de Aborigines langs de kusten al snel om zeewaardige kano's te bouwen, met zeil en al. De naam voor zulke kano’s, lippa lippa, komt uit de taal van de Macassans, evenals vele andere woorden. De term balanda, voor Hollander en later blanke in het algemeen, heb ik reeds vermeld. Maar ook namen van planten, bomen en voorwerpen die deze bezoekers meebrachten, zijn in de Aboriginal talen terechtgekomen.

Een groot verschil met de Europeanen was dat deze Macassans noch behoefte hadden zich in Australië te vestigen, noch de Aborigines wilden veranderen. Ze wilden alleen maar handel drijven en daarvoor een zo goed mogelijke relatie onderhouden met hun gastheren. Jack liet me een verhaal lezen over de Macassans dat hij op schrift had gesteld voor zijn boekje. Het was samengesteld uit brokstukken van verhalen over de eerste contacten met de Macassans, opgetekend uit de mond van Mik en Charley.

Wat meteen opviel in Jacks verhaal is dat die eerste Macassans zich gedroegen zoals het gasten betaamt: ze legden uit dat ze vanuit zee rook hadden gezien en dat ze op zoek waren naar land waar ze voedsel en water konden krijgen. Ook vertelden ze dat ze graag schelpen en trepang uit de kustwateren wilden opduiken. De Aborigines verklaarden, zo verhaalt Jack verder met enige nadruk, dat dit hun land was. De Macassans legden hun wapens neer, waarna de Aborigines hen meenamen naar hun eigen kamp. Daar werden ze als gasten ontvangen en kregen yams, vis en voldoende water.

Vervolgens toonden beide groepen elkaar wat ze aan kostbaarheden te bieden hadden. De Aborigines lieten hun speren, stenen bijlen en ceremoniële voorwerpen zien, de bezoekers op hun beurt toonden hùn waardevolle goederen, zoals ijzeren bijlen en tabak. Bovendien leerden ze hun gastheren een hele reeks nieuwe vaardigheden: hoe ze zeewaardige kano's met zeilen konden maken en hoe harpoenen om krokodillen en zeeschildpadden te verschalken.

Het verschil tussen de ervaringen van Aborigines met Europeanen en met deze Indonesiërs kan niet treffender worden weergegeven dan in Jacks verhaal over die eerste ontmoeting. Geen verwijten en verbitterde reacties, geen noodkreet zo treffend samengevat in die ene zin: ‘Waarom heb je ons niets gevraagd, captain Cook?’ Integendeel, Jack legt de nadruk op de gelijkwaardigheid van de relatie, die gebaseerd is op de uitwisseling van goederen en diensten. Bijna superieur laat Jack zijn voorvaderen uit de zeventiende eeuw als eerste antwoorden dat de bezoekers zich in Aboriginal gebied bevinden. Als ze hun wapens achterlaten worden ze als gasten ontvangen en mogen ze een Aboriginal kamp betreden.

Aborigines namen tal van gebruiksvoorwerpen van de Macassans over en leerden zoals gezegd van hen zeewaardige kano's maken. Individuele Macassans bleven weleens wat langer bij Aborigines, en andersom gingen Aborigines wel eens voor kortere of langere tijd mee naar Sulawesi. Ook dat laatste is door archiefstudies bevestigd.

Wanneer die reizen naar Marege (Macassan-naam voor Arnhem Land) zijn begonnen, is onbekend. Zeker is dat ze al dateren vanaf het begin van de achttiende eeuw. Waarschijnlijk maakte voor het eerst Maarten van Delft gewag van dergelijke handelscontacten toen hij omstreeks 1705 voet aan wal zette op de eilanden van de Tiwi Aborigines aan de noordkust van Arnhem Land (zie inleiding). Over het tijdstip waarop deze contacten ophielden, hebben we meer duidelijkheid: dat was in 1921, toen de Australische overheid er een eind aan maakte en de aanwezigheid van Indonesische vissers in de territoriale wateren van Australië verder verbood.

In 1986 reisde een groep Aborigines uit de nederzetting Maningrida naar Sulawesi. Ze wilden de oude contacten met de Macassans opnieuw herstellen, niet om de trepang-industrie weer nieuw leven in te blazen, maar gewoon for old time sake. De Macassans hadden ruim twee eeuwen lang een rol in hun leven gespeeld, hadden nieuwe produkten en ideeën gebracht en waren handelspartners geworden.

Om hun bedoelingen kracht bij te zetten namen deze Aborigines een prachtig gedecoreerde paal mee, die Morgenster symboliseerde. Morgenster is een mythologisch wezen dat in de scheppingstijd delen van de natuur creëerde en een aantal clans stichtte, die zich nu Mensen van de Morgenster noemen.

Het was een vriendschapspaal die Aborigines ook onderling nog steeds uitwisselen om contacten met andere gemeenschappen aan te gaan. De Aborigines uit Maningrida verbleven enige tijd op Sulawesi waar ze Morgenster in hun gezangen en dansen eerden. Door hun meest dierbare en gewijde bezittingen aan te bieden, hernieuwden ze oude banden, die ondanks allerlei incidenten en schermutselingen toch node gemist werden. Aborigines die ik daarover sprak noemden de onderneming een groot succes en onderstreepten de warme gevoelens die over en weer gegroeid waren.

Politieke relatie Australie - Indonesie. Een constante achtbaan

(24-11-2013)

De spionage affaire tussen Australië en Indonesië heeft na een lange periode van vruchtbare samenwerking nu geleid tot een verkoeling van Siberische proporties, zeker wat Indonesië betreft.

Hoe vervelend ook, dit lijkt te passen in een patroon, waarbij letterlijke goede tijden van onderlinge samenwerking afgewisseld worden door perioden van irritaties en politieke onenigheid.

Een overzicht in telegramstijl in plussen en minnen.

*In de jaren negentig: premier Paul Keating (Labor) gaf een goede relatie met zijn noorderburen alle prioriteit. Hij negeerde stoïcijns de aanzwellende binnenlandse kritiek op zijn weigering de strijd van de Oost Timorezen bij Indonesië aan de orde te stellen. Dit om de goede betrekkingen niet te belasten. (+)

*Zijn opvolger John Howard (Liberals) speelde daarentegen een actieve rol in die kwestie. Zijn regering steunde de Oost Timorezen, die zich in per referendum in 1999 hadden uitgesproken voor onafhankelijkheid van Indonesië. Australië leidde een internationale defensiemacht die het pas dit jaar begint af gebouwd wordt. Resultaat: relatie met Indonesië op zijn zachts gezegd enige tijd ongemakkelijk. (-)

*Na de aanslag in Bali (2002) met over de honderd Australische burgerslachtoffers besluiten beide landen tot samenwerking ter bestrijding van het terrorisme. Spoedig volgen andere vormen van samenwerking, zoals gezamenlijke militaire oefeningen op Australisch grondgebied en samenwerking op economisch gebied (onder andere ontginning olie en gas in grensgebied in Timorzee). Deze initiatieven onder Howard worden voortgezet door zijn Labor opvolgers Rudd en Gillard. (+)

*De afgelopen drie jaar bouwen irritaties zich weer op. Op de Australische TV verschijnen schokkende beelden van abattoirs in Indonesië waar Australische runderen op afschuwelijke wijze worden afgemaakt. Gillard (Labor) reageert primair door onmiddellijk alle veetransport op te schorten en op hoge toon verbetering te eisen. Indonesië belooft het probleem te zullen aanpakken, maar is niet gediend van de drastische maatregel en de toon waarop het de les gelezen krijgt. (-)

*De verkiezingsstrijd nadert (2013) en oppositieleider Abbott maakt net als Labor het probleem van de bootvluchtelingen tot speerpunt. Abbott wil de boten die op open zee onderschept worden terugsturen naar Indonesië. Hij is verder van plan bootjes van Indonesische vissers die potentieel voor mensensmokkelaars gebruikt kunnen worden op te kopen. Beide plannen worden tot grote irritatie van Indonesië zonder enig overleg gelanceerd en raken daarmee weer een gevoelige snaar: een zich superieur wanend westers land dat de soevereiniteit van de derde grootste democratie ter wereld schoffeert. (-)

* En dan de spionage affaire. Australië heeft pogingen gedaan de telefoon van de Indonesische president, die de relatie met Australië hoog in het vaandel had staan, af te luisteren. Een persoonlijk belediging die hoog wordt opgenomen. Niet alleen door de president, maar ook door zijn regering en delen van de bevolking die inmiddels als Australische vlaggen verbrand heeft. (-)

Opschorting samenwerking

Waar de Indonesische diplomatie meestal meester is in het leveren van indirecte, zo niet omfloerste kritiek, krijgt Australië nu op niet mis te verstane wijze onder uit de zak. De Indonesische minister van buitenlandse zaken eist een verontschuldiging en president zelf Yudhoyono schreef een brief aan premier Abbott waarin tekst en uitleg geëist wordt. Om dit alles kracht bij te zetten schort het land militaire samenwerking op en weigert voorlopig mee te werken aan het aanpakken van mensensmokkelaars die de bootvluchtelingen meestal vanaf Indonesië de zee richting Australië opsturen. De Editor in Chief van de Jakarta Post zegt letterlijk: At the moment Australia has lost its best friend.

Hoe nu verder?

Premier Abbott heeft inmiddels op de brief van president Yudhoyono geantwoord, maar niemand kent nog de inhoud. Naast al deze concrete voorvallen lijkt deze voortdurende achtbaan van gekwetste gevoelens, incidenten en dan weer het inzicht dat samenwerking toch weer onvermijdelijk is, vooral ook een culturele dimensie te hebben. Zoals een insider het verwoordde: In Indonesië is politiek meer persoonlijk, is indirectheid en beleefdheid een deugd en negativiteit een kwaal. Geschoffeerd en genegeerd worden daarentegen een diep belediging.

Zoals de plussen en minnen hiervoor al aangeven zullen de fundamenten van de Indonesische - Australische relatie op den duur weer de overhand krijgen. Beide landen hebben elkaar te hard nodig, zowel economisch, strategisch als op het terrein van terroristenbestrijding. En wat spionage betreft: wie zonder zonde is, werpe....

Maar wellicht dat premier Tony Abbott de waarschuwing van genoemde Editor in Chief van de Jakarta Post toch ter harte moet nemen: One thing Abbott still needs to learn about the predominant Javanese political culture is Indonesians always graciously forgive but, when hurt, rarely forget.

(over actuele situatie zie ook weblog van nos correspondent Robert Portier: http://weblogs.nos.nl/sydney/2013/11/22/van-je-vrienden-moet-je-het-hebben/)

(Analyse Australie in de Asian Century, zie artikel Ad Borsboom in : Internationale Spectator - Clingendael Magazine voor Internationale Betrekkingen; januari 2013 pp.10-16)

Waarom is Labor afgestraft ondanks prima economisch ‘track record’?

(07-09-2013). Foto: ABC, winnaar Tony Abbott met echtgenote en dochters

De grote nederlaag van premier Kevin Rudd en zijn Labor partij was al wekenlang voorspeld - en is ook uitgekomen. Tony Abbott (Liberals) heeft met een meerderheid van minstens 30 zetels de verkiezingen gewonnen en wordt de volgende premier van Australië.

Hoe heeft Labor haar kansen zo kunnen vergooien tegen de achtergrond van een succesvolle economische politiek: groei in plaats van krimp zoals elders ter wereld, dalende werkeloosheid en een breed gedragen sociale en educatieve hervormingsagenda?

1. Uiteraard de interne machtsstrijd tussen Julia Gillard en Kevin Rudd. De laatste won de verkiezingen van 2007, maar na dramatisch slechte peilingen (chaotisch, kort aangebonden, solistisch, grote woorden maar geen daden) nam Julia Gillard het roer over in 2010. Haar lot werd echter kort voor deze verkiezingen na weer dramatische peilingen ook bezegeld, en wel door Kevin Rudd, die haar gezag bleef ondermijnen en Labor ervan wist te overtuigen dat hij het tij kon keren. Deze machtstrijd ging over en weer gepaard met vooral slagen ver onder de gordel.

* Conclusie kiezer: wanneer het beleid ondergeschikt wordt aan ego’s en intern gekonkel mogen jullie vertrekken.

2. Verdeeldheid. De partij was hopeloos verdeeld tussen Rudd aanhangers en Gillard adepten. Beide kampen lagen rollend over straat en dichtten elkaar eigenschappen toe die de oppositie alleen maar achter elkaar hoefde te plakken en vevolgens redelijk ontspannen achterover kon leunen. Abbott daarentegen wist een bewonderenswaardige eenheid in zijn gelederen te bewaren en uit te stralen.

* Conclusie kiezer: wanneer een partij zichzelf niet kan besturen en er een zootje van maakt, vertrouwen we haar zeker het bestuur van het land niet meer toe.

3. Geloofwaardigheid. In zijn eerste periode noemde Rudd klimaatverandering de grootste uitdaging van deze eeuw, die onmiddellijk aangepakt moest worden. Uiteindelijk wist hij niet veel meer te bedenken dan de installatie van een brede commissie die op termijn adviezen moest uitbrengen (lees: leg maar onderaan op de stapel). Gillard liet inmiddels weten nooit belasting op C02 in te voeren. Het eerste wat ze deed nadat Rudd opzij geschoven was: invoering van belasting op C02. Oppositieleider Tony Abbott heeft haar daarmee tot het bittere einde vervolgd en hield daarmee het thema ‘geloofwaardigheid’ op de politieke agenda.

* Conclusie kiezer: Labor zegt het een en doet het ander.

4. Vertrouwen. Kevin Rudd noemde in 2007 de asielpolitiek (Pacific Solution) van zijn Liberale voorganger Howard moreel verwerpelijk. In de recente verkiezingsstrijd passeerde hij echter Howard rechts met een nog striktere politiek: bootvluchtelingen mochten zelfs na toekenning van de vluchtelingenstatus Australië niet binnen maar moesten in Papua New Guinea, Nauru of de Solomon Islands blijven waar ze naar toegestuurd waren na aankomst in Australië.

Julia Gillard probeerde in haar laatste dagen als premier de Labor districten in west Sydney te paaien door af te geven op visa’s die verstrekt werden aan buitenlandse werknemers die volgens elke ondernemer onmisbaar waren, maar volgens de premier banen van echte Aussies inpikten.

* Conclusie (Labor) kiezer: aan die twee, en dus aan onze partij, kun je de meest fundamentele waarden waar we voor staan niet meer toevertrouwen.

5. Focus. Vooral Kevin Rudd holde van het ene onderwerp naar het andere in deze verkiezingspreiode - geen enkel 'key issue' dat bleef hangen. Hij riep daarmee het chaotisch beeld op uit zijn eerste periode toen hij voornamelijk op die gronden afgestraft werd in de peilingen.

* Conclusie kiezer: de nieuwe Kevin 2013 is geen steek veranderd en nog steeds de oude Kevin 2010.

Tot slot: Interne machtsstrijd, verdeeldheid, gebrek aan geloofwaardigheid en vertrouwen hebben Labor genekt in deze verkiezingsstrijd. Daar stond een opponent tegen over die ‘rücksichtslos’ oppositie voerde, zijn eigen parlementaire team tot een eenheid smeedde, onvermoeibaar de mensen in hun woon- en werksituatie opzocht en zijn imago van ‘mister no’ (tegen alles wat Labor voorstelde) het afgelopen jaar wist om te buigen naar een meer bedachtzaam, vertrouwenwekkend leider die Australië verder kan helpen.

Over to you premier Tony Abbott. Benieuwd wat jij/u er van maakt.

2013 Australische verkiezingen - archief

Update Australische verkiezingen: economie, bootvluchtelingen en karakter kandidaten (20--8-2013)

* Premier Kevin Rudd (Labor) kende een flitsende start na zijn recente interne coupe tegen ex-premier en partijgenoot Julia Gillard en steeg onverwacht hoog in de peilingen als ‘preferred prime minister’. Maar nu lijkt er de klad in zijn campagne te komen en is oppositieleider Tony Abbott (Liberal) de grootste kanshebber.

* Een groot probleem voor Labor is dat de partij in geen ‘marginal seat’ lijkt te gaan winnen. Australië heeft een districtenstelsel met een ‘the winner takes it all’ systeem. Labor moet een flink aantal van deze districten waar het er echt om spant, winnen om een kans te maken op 7 september.

* Hoewel het thema ‘economie’ een grote rol speelt in de campagne wordt het nieuws voortdurend beheerst door bootvluchtelingen. Kevin Rudd’s Papua New Guinea Solution*** blijkt de mensensmokkelaars niet af te schrikken. Nauwelijks een maand oud vertoont deze oplossing grote scheuren:

- bijna 3000 nieuwe asielzoekers; capaciteit in PNG om mensen fatsoenlijk op te vangen totaal ontoereikend

- steeds andere uitleg over afspraken met PNG en

- eerste rechtszaken tegen deze harde politiek komen er aan.

* Naarmate de verkiezingen naderen liggen aan alle verkiezingsthema’s de vraag ten grondslag: aan wie (en welke partij) vertrouwen wij het land de komende jaren toe. Die vraag lijkt op dit ogenblik ruim twee weken voor de verkiezingen, niet goed uit te pakken voor zittende premier Rudd en zijn Labor partij.

* Ondanks de goede voornemens zal in de komende weken naar voor beeld van de VS de nadruk komen te liggen op ‘negative campaigning’, dat wil zeggen beide partijen zullen hun tegenstander aanvallen op persoonlijkheid, betrouwbaarheid en karakter.

---------------------

*** Papua New Guinea Solution: Rudd sloot een overeenkomst met premier Peter O’Neill van de zelfstandige staat Papua New Guinea waarvan de kernpunten zijn:

1.bootvluchtelingen worden linea directa doorgestuurd naar Papua New Guinea waar ze beoordeeld worden.

2. ze zullen nooit in Australië terecht komen; wie de status vluchteling verwerft moet zich in PNG vestigen.

3. wie die status niet verwerft wordt teruggestuurd naar het land van herkomst. Lukt dat niet dan blijven ze of in PNG of in een ander Pacific land.

Overzicht van politieke voorstellen van de afgelopen jaren, zie bericht hierna

Archief politiek asielzoekers (26 en 27-07-2013)

Australië zit in de maag met een enorme toename van het aantal bootvluchtelinge en een even dramatische toename van het aantal fatale ongelukken op zee - te wijten aan gewetenloze mensensmokkelaars en hun gammele bootjes. Maar vanwege de grote tegenstellingen tussen de twee grote politieke blokken (Liberals en Labor) die zo vlak voor de verkiezingen elk met hun eigen oplossing komen in de hoop de kiezers daarmee te paaien, worden de voorgenomen maatregel steeds radicaler. Een overzicht in twee delen.

In het eerste deel een puntsgewijs overzicht van de steeds weer andere aanpak tot nu toe. Deel twee gaat over de grote vraagtekens en twijfels die bij de nieuwste aanpak gerezen zijn .

Deel 1: van Pacific Solution via Timor- en Malaysian Solution naar Papua New Guine Solution.

*John Howard bedacht in 2006 de Pacific Solution die inhield dat bootvluchtelingen verscheept werden naar het eiland staatje Nauru en naar Manus op Papua New Guinea om daar hun aanvraagprocedure in strenge detentiecentra af te wachten. Labor, in de oppositie, verfoeide die oplossing en beloofde bij monde van oppositieleider Kevin Rudd daar een eind aan te maken.

*Labor won in 2007 de verkiezingen en Kevin Rudd verwees de Pacific Solution naar de prullenbak.

*De boten met vluchtelingen – tot nul gereduceerd onder Howard - kwamen in grote getale terug richting Australië.

*Labor premier Julia Gillard, die partijgenoot en premier Kevin Rudd in 2010 aan de kant schoof (paleisrevolutie 1) moest onder invloed van de publieke opinie – aangevuurd door de oppositie - een antwoord vinden op die toename. Ze bedacht achtereenvolgens de Timor Solution en de Malaysian Solution. De eerste mislukte prematuur omdat er nauwelijks overleg was met Oost Timor, de tweede om de Australische Hoge raad de Malaysian Solution illegaal noemde. (Malaysian Solution: Australië stuurt 800 asielzoekers naar Maleisië en huisvest in ruil daarvoor 4000 officieel erkende vluchtelingen over een periode van vier jaar in Australië).

*Met het gestaag groeiend aantal bootvluchtelingen namen ook de drama’s op zee toe: tussen 2007 (afschaffing Howard’s Pacific Solution) en nu kwamen er bijna 50.000 asielzoekers per boot aan op Christmas Island voor de kust van Australië, en verdronken er ruim 1100 mannen, vrouwen en kinderen op zee.

*Onlangs verving Kevin Rudd zijn rivaal Julia Gillard als premier (paleisrevolutie 2) en bedacht de Papua New Guinea Solution - meest vergaande maatregelen tot nu toe.

Rudd sloot een overeenkomst met premier Peter O’Neill van de zelfstandige staat Papua New Guinea waarvan de kernpunten zijn:

1.bootvluchtelingen worden linea directa doorgestuurd naar Papua New Guinea waar ze beoordeeld worden.

2. ze zullen nooit in Australië terecht komen; wie de status vluchteling verwerft moet zich in PNG vestigen.

3. wie die status niet verwerft wordt teruggestuurd naar het land van herkomst. Lukt dat niet dan blijven ze of in PNG of in een ander Pacific land.

Deel 2: haken en ogen, legitimiteit, kan Papau New Guinea dit aan? Commentaren uit dat land zelf.

Grote obstakels bij deze oplossing zijn:

* de bestaande faciliteiten op Manus Island (PNG), kunnen de nieuwe stroom niet aan. Die faciliteit moet uitgebreid worden en nieuwe locaties in PNG zijn hard nodig. Als de huidige stroom aanhoudt komen er zo’n 3000 vluchtelingen aan in Manus, terwijl de huidige capaciteit slechts 300 is. Australië zegt die capaciteit op termijn wel te kunne leveren.

*juristen en de Verenigde Naties (UNHCR) hebben grote vraagtekens bij de legitimiteit van deze politie. De (mildere) Malaysian Solution is door de Australische Hoge Raad afgewezen.

* Last, maar zeker not least, zijn de grote vraagtekens in PNG zelf. Kan dit arme land met een gebrekkige infrastructuur en gezondheidszorg en nauwelijks sociale voorzieningen deze vluchtelingen indien erkend een plaats bieden in de PNG samenleving?

* voor een PNG commentaar over deze en andere bezwaren zie PNG Solution a Bombshell in The National (PNG krant)

*Australië belooft de kosten van re-settlemet te dragen, maar dan rijst weer de vraag hoe de inheemse bevolking reageert op nieuwkomers die stukken betere basisvoorziening krijgen dan zijzelf. Bovendien gaan er ook stemmen op die problemen voorzien wanneer in een overwegend Christelijk land zich grote groepen mensen uit Islamitische landen moeten vestigen.

*wat gebeurt er met afgewezen asielzoekers die niet naar het land van herkomst teruggestuurd kunnen worden? Premier O’Neill (PNG) laat inmiddels weten dat bootvluchtelingen ‘Australia’s problem’ zal blijven en dat het land niet van plan is afgewezen asielzoekers te blijven herbergen. Australië zoekt steun bij andere (zwakke) Pacific Nations zoals de Solomin Islands.

Bronnen, o.a.: The Australian, NOS (Robert Portier), Sydney Morning Herald, National Affairs, ABC

Tot slot: Australië is in de afgelopen jaren meer dan enig ander land in de regio geconfronteerd met een steeds groeiend aantal asielzoekers. Dat de overheid niet alleen bezorgd is over de toenemende stroom kansarmen die een plaats proberen te verwerven in de Australische samenleving, maar ook oprecht te doen heeft met het groot aantal slachtoffers op zee en walgt van de gewetenloze mensensmokkelaars, staat buiten kijf.

Wat echter de aanpak schrijnend maakt is het gebrek aan ‘bi-partizan’ steun in het parlement waar de twee politieke blokken elkaar verketteren met de aanpak van de ander. Het is verkiezingstijd en het begint erop te lijken dat degene die de kiezers overtuigd van de beste – lees meest drastische – politiek, de volgende regering gaat vormen. Maar pas dan zal blijken of Rudd’s PNG oplossing zal werken, of die van oppositieleider Abbott die de boten op zee gedwongen wil laten omkeren. Een cynische twist aan een humanitaire crisis.

Met zn 85 duizend rennend naar het strand

Vandaag renden 85.000 lopers van het centrum van Sydney naar Bondi Beach: de jaarlijkse City to Surf. Het is een van de drukst bezochte loopwedstrijden ter wereld.

Enkele jaren geleden had ik het genoegen mee te kunnen doen aan deze 14 kilometer lange tocht. Hoewel het in deze tijd van het jaar volop winter is in Sydney, was de temperatuur toen ruim 26 graden. Het deelnemersveld telde ‘slechts’ 59 duizend lopers.

Omdat ik als nieuweling nog geen eindtijd kon invullen op het inschrijfformulier kreeg ik een startplaats ergens in de achterhoede van dat enorme deelnemersveld toegewezen. Daar moest ik me als ervaren loper eerst door een groot aantal feestgangers worstelen: individuen in de meest exotische pakken, een stel dat elkaar in trouwkleding ten huwelijk vroeg tijdens het lopen, en een rij vrolijk giechelende meisjes die hand in hand de weg grotendeels versperden. Pas tegen het einde van Williams Street, enkele kilometers in de wedstrijd, had ik een plek in het parcours waar ik redelijk mijn eigen tempo kon lopen.

Het parcours is vrij heuvelachtig, met als hoogtepunt (of dieptepunt, al naar gelang je conditie) de beroemde Heartbreak Hill; een twee kilometer lange klim op ruim zes kilometer in de wedstrijd. Ondanks mijn ervaringen in de Nijmeegse Zevenheuvelenloop had ik er net als iedereen een flinke kluif aan. Illustratief is de reactie van de winnaar van vandaag: ‘Heartbreak Hill? Bloody Hell’ kreunde hij bij de finish tegen een journalist van de Sydney Morning Herald.

Maar eenmaal boven is de beloning groot. Adembenemde uitzichten over de Pacific en in het bijzonder over Bondi Beach. De zeewind en het geluid van de hoge brekende golven geven nieuwe energie om bergaf richting strand en finish te rennen.

De winnaar vandaag liep de afstand in 41 minuten en 11 seconden. Mijn tijd toen was 1 uur en 20 minuten, maar daar had ik beslist een paar seconden vanaf kunnen halen als die giechelende rij meisjes en dat stel dat zo nodig moest trouwen me niet….

(foto: AP, The Australian)

(Ongevraagde) brief aan Charles Darwin

De Volkskrant had in 2009 een rubriek Brieven aan darwin. Ik heb ongevraagd ook een bijdrage geleverd:

Geachte heer Darwin,

U behoort tot de zeldzame genieën die met hun inzichten de kijk op de wereld volledig hebben veranderd. Daarom dit zo welverdiende Jaar. Toch ben ik bang dat ik uw en ons feestje ga voorzien van een kanttekening die de euforie enigszins zou kunnen dempen. Want naast het meesterlijke Origin of Species hebt u nog een omvangrijk werk geschreven: The Descent of Man. Daarin trekt u de lijn van een evolutionaire ontwikkeling in de biologie door naar de menselijke samenlevingen. Welnu, dit heeft tot rampzalige gevolgen geleid - gevolgen die u weliswaar niet kon voorzien en waarschijnlijk ook niet bedoelde - maar die zich in uw naam niettemin hebben voorgedaan.

U beschrijft de vroege menselijke samenlevingen in termen als ‘savages’ en ‘barbarians’ en poneert vervolgens dat nog een aantal van uw eigentijdse samenlevingen, zoals Australische Aborigines en Indianen, nog tot dit mensentype behoren. Op basis van dit uitgangspunt zijn in de beginperiode van de sociale wetenschappen evolutionaire schema’s opgesteld die op de gehele mensheid zijn losgelaten: op het meest primitieve niveau stonden jagers/verzamelaars (uw ‘savages’), een stapje hoger kwamen tuinbouwers, vervolgens veetelers en landbouwers en tot slot, aan de top van de evolutionaire ontwikkeling (...and the winner is:) onze eigen samenleving.

Wat was nu volgens uw aanhangers de evolutionaire consequentie van dit alles? Wel, dat waar hogere ‘rassen’ in aanraking komen met lagere, deze laatste als gevolg van de evolutionaire processen altijd het onderspit zullen delven. In uw eigen woorden: ‘waar geciviliseerde naties in aanraking komen met barbaarse samenlevingen is de strijd kort en voorspelbaar’. In deze sociale variant van het evolutionisme, dat gelijke tred hield met het begin van de westerse expansie en ontdekkingsdrift, was de ondergang van die inheemse samenlevingen dus niet alleen voorzien maar vooral ook onvermijdelijk.

Echter de vaste overtuiging dat inheemse volken gedoemd waren snel te verdwijnen werd grotendeels werkelijkheid (en bespoedigd) door het actieve, gewelddadige ingrijpen van hen die beweerden dat dit een natuurlijk proces was. Het was voor ons Europeanen in het modieuze jargon van nu een win-win situatie: we konden in werelddelen als Amerika en Australië onze gang gaan en tegelijkertijd de handen in onschuld wassen omdat het verdwijnen van deze primitieven immers een onvermijdelijke proces was, een evolutionistische natuurwet.

Zoals u inmiddels ongetwijfeld weet behoren de inheemse bewoners van beide continenten bij uitstek tot bevolkingsgroepen die slachtoffer geworden zijn van fysieke en culturele genocide - een proces dat zich soms binnen een of twee generaties voltrok. De overgebleven populaties beschouwden we lange tijd – en dat doen sommigen nog – ‘stand-ins’ voor Stenen Tijdperk mensen.

Het zou onterecht zijn u al deze consequenties in de schoenen te schuiven. Ook uw Descent of Man getuigt van een grote eruditie en wie door de terminologie van die tijd heenkijkt (‘barbaren, savages’- woorden die toen een andere etymologische betekenis hadden) ontwaart ook ideeën die in uw tijd baanbrekend waren. Bijvoorbeeld uw opvatting over de eenheid van de menselijke soort - die haaks stond op gangbare opvattingen dat de mensheid bestond uit onverenigbare biologische ‘rassen’. Maar het boek vormde in combinatie met The Origin of Species helaas een inspiratiebron voor wat later het Sociale Darwinisme werd genoemd. Daardoor staat uw naam bij de slachtoffers van dit proces nog steeds synoniem voor genocide, onderdrukking, misplaatste superioriteit en discriminatie.

Sorry voor deze brief, maar ik weet zeker dat u, met uw anderszins geniale inzichten, dit inmiddels vanaf uw hoge wolk zelf ook al geconstateerd hebt.

Voor de rest niet dan lof,

Hoogachtend,

Ad Borsboom,

Cultureel antropoloog

Canberra viert honderdste geboortedag

Foto (Ad Borsboom): Canberra vanaf Mount Ainslie, zicht op Lake Burley Griffin

Dit jaar viert Canberra, de hoofdstad van Australië, haar honderdste verjaardag. De geboorte van Canberra als hoofdstad ging niet zonder slag of stoot en is wellicht te vergelijken met een stuitligging die uiteindelijk goed is afgelopen.

Allereerst was er de concurrentie tussen Melbourne en Sydney om met de eer van Hoofdstad te gaan strijken. Australië was in 1901 een federatie geworden op zoek naar een waardige hoofdstad. Omdat de keuze tussen de twee genoemde grote steden voortdurend onbeslist eindigde besloot in 1908 het toenmalige Federale parlement een nieuwe hoofdstad te stichten zo ongeveer halverwege beide steden. Een ‘surveyor kreeg de opdracht uit te kijken naar een plek die pittoresk, maar ook ‘disticntive’ was, en mooie uitzichten bood.

De keuze viel op een vrijwel onbewoond gebied tussen het huidige Canberra en Yass. Het staat tot op de dag van vandaag te boek als The Australian Capitial Territory **. Toen deze hobbel genomen was kwam de vraag aan de orde: hoe moet de nieuwe hoofdstad eruit gaan zien? De regering schreef een internationale competitie uit die meer dan 130 voorstellen opleverde. De uiteindelijke winnaar werd de Walter Burley Griffin uit Chicago.

Dat was een gedurfde keuze want zijn voorstel leek totaal niet op het gangbare (Europese) idee over hoe een stad er moet uitzien. Griffin was sterk beïnvloed door de City Beautiful en de Garden City bewegingen, alsmede door de Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright.

Zijn ontwerp was niet gebaseerd op de traditionele centrum-buitenwijk gedachte zoals Europese steden ontworpen waren. Integendeel. Hij ging uit van een aantal woonkernen omgeven door groene overgangsgebieden, brede boulevards, veel parken en water - een unieke en gewaagde combinatie van urbane en landschapsarchitectuur.

De kritiek en tegenwerking waren niet mals, maar hij behield de steun van de Royal Commission die het project begeleidde. De kritiek verstomde echter niet en in 1920 trok hij zich uit het project terug. Zijn basis filosofie bleef echter overeind en de stad ontwikkelde zich grotendeels zoals hij die ontworpen had.

Ondanks de moeilijke bevalling is de boreling inmiddels uitgegroeid tot een levensvatbaar en boeiend persoon, die nu volwassen is geworden. Lange tijd was het bon ton om – zeker vanuit Sydney en Melbourne - af te geven op Canberra als saai en vervelend. Maar die tijd lijkt grotendeels voorbij (zie ook mijn Column in Going Down Under).

2013 staat het hele jaar in het teken van herdenkingen en feesten, niet alleen voor zichzelf, maar voor geheel de natie. Een overzicht van alle festiviteiten is te vinden op de officiële website 100 Canberra, Canberra Times en ABC

** Het gebied behoorde vele duizenden jaren toe aan de Ngunnawal Aborigines, waarvan het merendeel inde loop van de twintigste eeuw slachtoffer werden van ontheemding en ziektes. Overlevenden van die oude cultuur weren zich in de huidige tijd kranig en eisen aandacht voor het feit dat het gebied hen oorspronkelijk toebehoorde. Als blijk van waardering wordt vrijwel elke bijeenkomst die in Canberra plaatsvindt geopend met een eerbetoon aan de nog levende Aboriginal afstammelingen en hun voorouders.

Aborigines en Cricket: een perfecte match

(24-02-2013) Foto: "The Aboriginal Cricketer" first appeared in Poems the Size of Photographs. "Portrait of Nannultera, a young Poonindie cricketer" is by JM Crossland, c.1854.

Cricket is de populairste sport in Australië. Het is ook bij uitstek een ‘white Australia’ sport. Veel kleur is, behoudens een ‘sun tan’ in de gezichten van de topteams, niet te bekennen. Toch is dat niet zo vanzelfsprekend als het lijkt . Want het spel is in toenemende mate populair bij Aborigines.

Deze week komen er zo’n 500 Aboriginal Cricketspelers tezamen in Alice Springs ter gelegenheid van het National Indigenous Cricket Carnival. Dit festival vindt voor de 20ste keer plaats en wordt steeds populairder.

Achtergrond. Maar Aboriginal Cricket is geen modern fenomeen. Al in 1868 reisde een Aboriginal team uit de staat Victoria naar Engeland en trok zo’n 20.000 toeschouwers die, deels voor het spel, maar vooral gedreven door nieuwsgierigheid, de matches volgde.Het Aboriginal team speelde maar liefst 47 matches over een periode van zes maanden. Ze wonnen er 14, verloren er 14 en speelden 19 gelijk.

De inheemse Australiërs hadden zich met grote vaardigheid het spel eigen gemaakt op de vele boerderijen waar ze als onbetaalde arbeiders tewerk waren gesteld.

Helaas, in 1869 bepaalde de regering van de staat Victoria dat Aborigines niet meer zonder toestemming het gebied mochten verlaten. Dat betekende in feite het einde van de Aboriginal betrokkenheid bij een spel waarin ze excelleerden. De sociaal Darwinistische opvattingen van die tijd overwonnen: Aborigines behoorden tot een minderwaardig ras, kwamen ter beschikking van de overheid en werden vooral weggehouden bij de blanke bevolking – behalve als goedkope arbeidskrachten.

In 1988, toen het hedendaagse Australië haar 200 jaar bestaan vierde, reisden Aboriginal cricket spelers weer naar Engeland om de gedenkwaardige tournee van 1868 te gedenken.

Vertegenwoordigers van Cricket Australia scouten deze week op het festival in Alice Springs naar talentvolle Aborigines. Wellicht kunnen talentvolle Aborigines de magere resultaten van Cricket Australia van de afgelopen jaren een flink stuk op-cricken.

Bronnen: ABC, Wikipedia, The Encyclopaedia of Aboriginal Australia.

(NB. Zelfs in het afgelegen Maningrida aan de noordkust Australie, mijn basis voor langdurig antropologisch onderzoek, speelde de kleine blanke staf graag cricket op zondagochtend. Hoewel de meesten van hen zich door de week oprecht inzetten voor Aboriginal welzijn, kwam er op zondagochtend geen Aboriginal inwoner aan te pas.

Dat leek op zich geen onwil, maar het kwam gewoon niet in iemands hoofd op om hun inheemse landgenoten erbij te betrekken. Behalve bij een Ierse vriend. Hij schreef dit kleurrijk toe aan de 'bloody f...pommy' mentaliteit van de deelnemers die volgens hem hiermee hun Britse identiteit in deze cultureel vreemde omgeving angstvallig probeerden te bewaken.

Nederland in Australië

(3,4,5/08/2012)

Nu ook Australië in de ban van de Olympische spelen is en daarmee het politieke en culturele nieuws wat naar de achtergrond verdwijnt, is dit wellicht een mooie gelegenheid om het thema 'Nederland in Australië' nader te bekijken. Een korte impressie in drie delen:

1. Media gericht op Australiërs van Nederlandse afkomst;

2. Nederlandse Verenigingen;

3. Gemeenschappelijk Cultureel Erfgoed.

Deel 1 (3): SBS, de multiculturele omroep met dagelijks ons journaal en vier dagen per week een uur Nederlands–talige radio.

Eerst de doelstellingen van SBS: "to provide multilingual and multicultural radio and television services that inform, educate and entertain all Australians and, in doing so, reflect Australia's multicultural society".

SBS zendt uit in maar liefst 72 talen, en Nederlands is er een van:

*elke ochtend om acht uur (Canberra tijd) het NOS- acht uur journaal van de vorige dag. Op een van haar websites zijn deze journaals uiteraard voortdurend oproepbaar.

*de radio-uitzendingen zijn er op maandag, woensdag en zaterdag van 10-11 uur en op vrijdag van 21-22 uur. Belangrijke onderwerpen laat SBS-Dutch programs weten op o.a. Twitter (@SBSRadioDutch) en Facebook.

Maar waar wonen al die Nederlanders voor wie deze uitzendingen bedoeld zijn?

Ook daar biedt een SBS website uitkomst. Alle gegevens van de 2011 Census (volkstelling) over Dutchies in Australië zijn er te vinden: hoeveel Nederlands sprekers er nog in Australië over zijn (37,249), hoeveel procent dat van de totale bevolking is (0,2) en waar iedereen woont (zie interactieve kaart).

Zie ook Dutch Courier en Holland Focus, twee op Nederlandse Australiers gerichte tijdschriften. NOS correspondent Rober Portier voorziet Nederland vanuit Australië met nieuws, blogs en twitters.

Deel 2 (3): Nederlandse verenigingen

Er zijn nu ongeveer 350.000 inwoners van Australië van Nederlandse afkomst. Hoewel Nederlanders zich over het algemeen aanpassen blijft de Nederlandse cultuur toch een onuitwisbare plaats in de harten van velen innemen. Dat is in het huidige multiculturele klimaat ook wel een stuk gemakkelijker dan tijdens de strenge assimilatiepolitiek van de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw.

Die verbondenheid uit zich in bijeenkomsten rond Koningendag, Sinterklaas in de zomerhitte, en zelfs carnaval (zie website Limburger Kangaroos).

Maar vooral de vele Nederlandse verenigingen voorzien in de behoefte om in een mix van gezelligheid en cultuur de Nederlandse identiteit een plaats te geven. Ze vervullen daarmee ook en belangrijke sociale functie.

Een opsomming van alle Nederlandse organisaties geven is, behalve saai, ook een onmogelijke opgave. (zie volgende link). Daarom een keuze van slechts twee uit een groot aanbod:

een met de nadruk op de wat meer folkloristische insteek, het Dutch Australian Heritage Centre (DAHC) en een club die zich richt op Nederlandse schrijvers, schilders, musici en andere vormen van ‘high art’, The Erasmus Foundation

Het DAHC organiseert sinds 1975 het Holland Festival, onder het motto: come along and experience a little bit of Holland. Naast de onvermijdelijke poffertjes en kroketten is er volop ruimte voor Nederlandse muziek, dans, Oudhollandse spelletjes, tentoonstellingen en live entertainment voor volwassenen en kinderen. Sinds 2009 beschikt het DAHC over een collectie van traditionele klederdrachten ui de Nederlandse provincies.

De Erasmus Foundation is een Nederlands-Australische Society die al vanaf 1965 haar leden lezingen, literaire bijeenkomsten, films en tentoonstellingen biedt waarin Nederlanders en/of de Nederlandse cultuur centraal staat. De Foundation, gevestigd in de Abel Tasman Club aan een prachtige baai in Melbourne, ziet als haar belangrijkste taak de verbinding te leggen tussen … to be a link with the Dutch culture for people with a Dutch background or connection who live in Victoria and to acquaint others with that culture. (zie You Tube, interview met voorzitter Henk van Leeuwen).

De meeste clubs en verenigingen maken deel uit van overkoepelende organen met namen als Associated Netherlands Societies in Victoria (of een andere deelstaat) en de Federation of Netherlands Societies.

Andere Links: Museum Victoria: Dutch Migration to Australia, Dutch Courier, Tom Ammerlaan

Deel 3 (3, slot): Nederlands cultureel erfgoed in Australië

Vooral sinds 2006 staan de historische banden tussen Nederland en Australië in de spotlights. In dat jaar herdachten beide landen dat 400 jaar geleden de eerste Europanen voet aan land zetten op het Australische continent.

Het VOC schip de Duyfken verkende in 1606 een deel van Cape York in het uiterste noorden. Hoewel de kennismaking met het land en haar inwoners van korte duur was, markeerde deze ontmoeting het begin van een blijvende band tussen beide tegenpolen.

In het herdenkingsjaar 2006 vonden er tal van culturele, politieke, wetenschappelijke en educatieve uitwisselingen plaats tussen beiden landen. Kroonprins Willem-Alexander en prinses Máxima brachten in oktober van dat jaar een bezoek aan Australië en koningin Beatrix verwelkomde op haar beurt de Australische Gouverneur Generaal; de hoogste vertegenwoordiger van et Australische staatshoofd, koning Elizabeth.

Deze herdenking was de aftrap voor de viering van nog meer bijzondere historische gebeurtenissen.

Op een juni dag 300 jaar geleden zonk voor de kust van West Australië de Zuytdorp. Dit feit was dit jaar niet alleen aanleiding voor een herdenking, maar ook voor het zogenaamde Zest Festival met tal van culturele en historische georiënteerde activiteiten.

Dit Zest Festival is op haar beurt weer de opmaat naar een volgende herdenking: in 2016 is het 400 jaar geleden dat Dirk Hartog met zijn schip De Eendracht een paar dagen aan land ging op wat nu Dirk Hartog Eiland heet, eveneens in West Australië. Ook deze gebeurtenis zal weer tal van activiteiten genereren onder de brede paraplu van Cultureel Erfgoed.

In 2023 is het 400 jaar geleden dat het schip De Arnhem het uiterste noorden van Australië gedeeltelijk in kaart bracht, een gebeurtenis waaraan het noordelijk deel van Australië nog steeds de naam Arnhem Land aan te danken heeft.

Tot slot het jaar 2042. Toegegeven, nog wat jaren te gaan, maar in dat jaar worden de reizen van Abel Tasman herdacht, de Groninger die in relatief korte tijd de zuidelijke kusten van Australië, Tasmanie en Nieuw Zeeland op de kaart zette.

Een actieve rol in de promotie van deze herdenkingen speelt het Centre for Heritage Activities, en zeker ook de Nederlandse ambassade in Canberra. Oud-ambassadeur Sondaal was de grote motor achter de 2006 herdenkingen en de huidige ambassadeur Andreae heeft deze fakkel met verve overgenomen voor de actuele Cultural Heritage activiteiten.

Dirk Hartog Eiland, Arnhem Land, Groote Eylandt, Kaap Keerweer, Tasmanië, Nieuw Zeeland – allemaal bestaande namen die het Nederlandse aandeel in de Europese ontdekking van Australië letterlijk op de kaart zetten.

Maar goed, Nederland vond het continent en haar bewoners niet aantrekkelijk en ook niet winstgevend genoeg. James Cook dacht er namens Engeland in 1770 anders over. Vandaar.

Veertig jaar Aboriginal Occupy beweging: de Tent Embassy

(17-01-2012; foto Ad Borsboom))

Australië, 26 januari 1972. Het land viert haar nationale feestdag en herdenkt dat op die dag in 1788 de aankomst van de Eerste Vloot het begin markeerde van het moderne Australië. Maar Aborigines zien die dag als het begin van het einde van vele inheemse culturen. Een dag van rouw in plaats van feest.

Op het grasveld voor het toenmalige parlementsgebouw in Canberra zetten Aboriginal activisten een tent neer. Ze noemen dit hun eigen ambassade. Dit vanuit de gedachte dat elk volk ter wereld een officiële vertegenwoordiging heeft, maar Aborigines niet. Hun rechten worden door niemand behartigd: geen landrechten of compensatie voor verloren land, geen erkenning van een eigen identiteit, maar wel discriminatie en achterstand op al terreinen van het maatschappelijke leven.

Vanaf het begin is deze actie een succes. De Tent Embassy trekt al heel snel de aandacht van de landelijke en internationale media. Hoe kan het ook anders: de tent staat op een bijzonder strategische plek. Dagelijks moeten daar politici, verslaggevers en internationale gasten en diplomaten langs.

Geen wonder dat de conservatieve regering (al 23 jaar aan het bewind) onder leiding van de zwakke McMahon van alles probeert de tent te lozen. Eerst tevergeefs met legale middelen, om er vervolgens driehonderd man federale politie op af te sturen. De gewelddadige confrontatie die volgt blijkt echter positief voor de zaak van de Aborigines uit te pakken. Het hele media circus is aanwezig en verslaat het hardhandig optreden rond de tent en vestigt in een adem de aandacht op de Aboriginal grieven.

De Embassy werkt vanaf dat moment als een magneet. Niet alleen op Aborigines die van heinde en verre toestromen, maar ook op sympathisanten uit de Australische bevolking. Een Occupy beweging is - lang voordat het woord uitgevonden is – begonnen daar op het grasveld voor het parlementsgebouw.

In datzelfde jaar wint Labor de verkiezingen met een programma dat de tijdsgeest beter aanvoelt. Ook in Australië levert de Vietnamoorlog permanent protesten op, strijden vrouwen voor gelijke rechten en verovert een nieuwe generatie met lange haren en popmuziek het publieke domein. In die golf van vernieuwing sneuvelt de White Australia Policy en vinden de Aborigines in hun Tent Embassy gehoor bij de nieuwe regering. Die belooft landrechten toe te kennen en achterstand en discriminatie aan te pakken.

De Embassy blijft in diverse gedaantes bestaan als ‘rallying point’ voor Aboriginal grieven. In 1995 krijgt de Embassy officiële erkenning als een plek van historische betekenis voor het land.

Op 26 januari 2012 zullen tal van Aborigines en sympathisanten het grasveld voor het (inmiddels oude-) parlementhuis bezoeken om het 40 jarig bestaan van de Aboriginal Tent Embassy te herdenken. Hoewel er op het terrein van landrechten veel bereikt is en de federale overheid zich al verontschuldigd heeft voor misstanden uit het verleden, blijft er nog genoeg over om voor te vechten. Vooral de sociale achterstand op terreinen als gezondheid, opleiding, werk en huisvesting blijft de achilleshiel van het hedendaagse moderne Australië.

De Tent Embassy zal daarom ook na 26 januari van dit jaar gewoon haar rol blijven spelen in de hedendaagse Aboriginal emancipatiebeweging.

Van krakende kortegolf radio tot sociale media: mixed blessing voor afgelegen Aboriginal communities

(01-01-2012)

Toen ik in 1972 voor het eerst naar Maningrida aan de noordkust van Australië vertrok om onderzoek te doen naar Aboriginal rituelen, was het enige communicatiemiddel met de buitenwereld een krakende korte golf radioverbinding met de stad Darwin - zo’n 500 km verderop met weinig anders dan ongerept bush landschap tussen ons en die stad. Die verbinding was alleen bedoeld voor het bestuur van de nederzetting en de ziekenhuis kliniek. Zeker niet voor particulieren zoals wij; die moesten het doen met luchtpost die drie keer per week binnenkwam of vertrok.

Bij mijn terugkeer in 1980 was de situatie niet veel anders, maar toen ik in 1988 op het inmiddels verharde vliegveld van de nederzetting landde zag ik rond de airstrip een aantal grote schotels staan. Dat luidde het begin van een nieuw tijdperk in.

Eerst verscheen televisie en spoedig daarna telefoonverbindingen met de rest van de wereld. Ook computers deden hun intrede en in de jaren negentig was er geen kantoor of schoolklas meer zonder. ‘Heb jij nog geen Windows 98’ vroeg een Aboriginal jongeman me verbaasd toen ik nog klunzig met achterhaalde programma’s zat te klungelen.

Vervolgens verschenen naast telefooncellen op zonne-energie midden in de bush ook de niet meer weg te denken mobiele telefoon.

En nu hebben de sociale media hun intrede gedaan.

Het sociale netwerk Divas Chat – te vergelijken met Facebook – is razend populair bij Aboriginal jongeren in dat afgelegen Arnhem Land. Naast leuke, lieve en functionele vormen van communicatie doet zich echter ook een levensgroot probleem voor. Het medium wordt gebruikt om oude rekeningen te verheffen, vetes aan te wakkeren en seksuele deals tussen pooiers-in-spe en jonge meisjes te beklinken.

Wat betreft het pesten en aanwakkeren van vetes: vijandige families tonen soms expres foto’s van overledenen – een groot taboe in Aboriginal Australië. Dat schreeuwt om wraak.

Dan een voorbeeld van seksueel misbruik (bron: ABC Darwin):

"One day I (Aboriginal blogger Kishan Kariippanon) bumped into this man from East Arnhem Land and we started chatting about mobile phones in remote communities and I decided to ask him what he thought of Diva Chat - his response was 'are you looking for girls? Because you could get girls'."

Zowel justitie als Aboriginal sociale werkers zijn op dit punt bezorgd. Aboriginal gemeenschappen vragen nu hulp om hun jongeren fatsoenlijk te leren omgaan met het nieuwe medium. Zeker nu al een jongeman zelfmoord gepleegd heeft als gevolg van de pesterijen op Divas Chat.

Een programma genaamd Digital Footprints moet gebruikers bewust maken over de impact van het verkeerd gebruik van internet. Ook is een onderzoek naar Cyber Safety in inheemse communities gestart.

(foto: Aboriginal jongeren gebruiken mobiele telefoon voor journaslistieke doeleinden; http://www.indigenous.gov.au/stories/ntmojos_site/)

Traditionele Aboriginal kunst

De oorspronkelijke bewoners van Australië, de Aborigines, wonen al zo'n 60-70.000 duizend jaar op dat continent. In die periode heeft zich een unieke creatieve cultuur ontwikkeld van mensen die leefden van de jacht, visvangst en het verzamelen van plantaardig voedsel. Op die manier hebben ze zich grote kennis over de natuur, het land en de seizoenen eigen gemaakt. Het is begrijpelijk dat ook in hun religie die natuur een grote rol speelt. Het ontstaan en de ordening van de wereld wordt toegeschreven aan gebeurtenissen uit een sacrale, heilige tijd, de Dreamtime. De mythologische wezens hebben toen de aarde, de natuur en uiteindelijk de menselijke samenlevingen hun huidige vorm gegeven.

Deze mythologisch wezens hebben vaak de uiterlijke kenmerken van allerlei dierensoorten of andere fenomenen uit de natuur, tot hemellichamen toe. Tegelijkertijd hebben deze figuren menselijke eigenschappen: ze zijn jaloers, verliefd, kwaad, plegen overspel, nemen wraak of hebben plezier. Tot slot beschikken ze over bovennatuurlijke gaven want ze laten wonderbaarlijke dingen gebeuren: door hun toedoen ontstaan rivieren, rotsen, vegetatie, kortom het land zoals we het nu kennen. Ook stelden ze regels op waar mensen zich aan moeten houden in hun dagelijks leven. Omdat ze kenmerken van dieren (of planten), van mensen en van bovennatuurlijke machten in zich verenigen, symboliseren ze de eenheid tussen natuur, mens en cosmos (het goddelijke).

De huidige mensen komen door hun religie weer in contact met deze wezens en met de oorspronkelijke eenheid die ze symboliseren. Religie vormt in de huidige tijd de basis van wat wij Aboriginal kunst noemen.

Nu is het woord kunst niet hetzelfde als bij ons, ik ken zelfs geen inheems Aboriginal woord dat kunst betekent. Wat wij Aboriginal kunst noemen zijn voor de mensen zelf verschillende vormen om uitdrukking te geven aan hun relatie met die mythologische wezens. Die vormen zijn:

1. mythologie/gezangen: poëzie en muziek;

2. dansen: choreografie;

3. sculpturen/sacrale voorwerpen;

4. tekeningen: op lichamen / op rotsen / op de grond / op barkpaintings.

Sommige van die vormen zijn in de huidige tijd wel kunst in onze zin van het woord geworden. Vooral schilderijen op boomschors behoren daartoe. De afbeeldingen hebben nog steeds betrekking op religieuze denkbeelden, maar de schilderijen worden vervaardigd voor een niet-Aboriginal publiek.

Ook is er de laatste decennia een indrukwekkende groei in creativiteit van Aborigines die in de steden wonen. De kunstvormen in die situatie variëren van schilderijen en literatuur tot theaterproducties en ballet.

Ad Borsboom

Aboriginal kinderen hoogste percentage ernstige oorinfecties

Uit recent onderzoek blijkt dat Aboriginal kinderen het hoogste percentage oorinfecties ter wereld hebben met doofheid als gevolg. Deze middenoor infecties (otitis media, oftewel OM)) veroorzaken ernstige beschadigingen van het trommelvlies.

Vooral in de afgelegen gebieden nemen dit soort infecties epidemische vormen aan. Zo komen er schokkende cijfers uit de Northern Territory waar uit onderzoek blijkt dat slechts 7% van de kinderen gezonde middenoren heeft. In de deelstaat West Australië tonen steekproeven aan dat 40 tot 70% van de kinderen aan een min of meer ernstige vorm van doofheid lijden als gevolg van infecties. In het algemeen hebben Aboriginal kinderen tien keer zoveel kans op OM gerelateerde doofheid dan hun niet-Aboriginal leeftijdgenootjes.

Enkele van de oorzaken: de kwaal wordt te laat onderkend en Aboriginal ouders weten vaak de weg naar medische hulp niet te vinden. Maar de voornaamste onderliggende redenen hebben te maken met de abominabele levensomstandigheden in een groeiend aantal Aboriginal gemeenschappen. Kinderen leven in overvolle huizen waar hygiëne en dieet ver onder de maat zijn en ze staan bloot aan de ernstige gevolgen van passief roken.

De gevolgen voor opleiding en arbeidsmarkt zijn desastreus. De schooluitval is extreem hoog en de kansen op fatsoenlijk werk vrijwel nihil. Sommige onderzoekers leggen ook een verband met het hoge percentage Aborigines in gevangenissen. ‘ Je hoort slecht, dus kom je haakt voortijdig af op school; je hangt met je maatjes op straat rond en de verveling slaat toe; je gaat van kleine naar grotere vergrijpen en uiteindelijk beland je in de gevangenis’, aldus een voormalig directeur van Aboriginal Health. Hoewel dat laatste niet onomstotelijk vaststaat is het wel opmerkelijk dat zo’n 45% van Aborigines in de gevangenis als vanaf hun kindertijd ernstige problemen met het gehoor heeft. Het lijkt er daarom sterk op dat een groot deel van de kinderen die aan deze kwalen lijden, later als adolescenten of volwassenen in de gevangenis belanden.

Aboriginal gezondheidsorganisaties willen het probleem bij de wortel aanpakken: opsporen en behandelen van oorinfecties zodat de kinderen op school blijven en beter toegerust zijn voor de arbeidsmarkt. Dan is er ook hoop om het veel te hoge percentage Aborigines in gevangenissen (25 keer hoger dan niet-Aborigines) tot normalere proporties terug te brengen.

(30-11-2010)

Referendum over erkenning Aborigines in voorbereiding

(08-11-2010; foto: Commissioner Mick Gooda)

Het is een hoopvolle dag voor Mick Gooda. Hij, een afstammeling van het Gangulu volk (Queensland), is een van de meest vooraanstaande Aborigines. In zijn huidige functie als Social Justice Commissioner pleitte hij afgelopen woensdag ten overstaan van de verzamelde pers in Canberra voor een referendum over de erkenning van Aborigines in de Australische grondwet.

Die discussie voerde hij en andere Aborigines al lange tijd. Het onderwerp was ook een van de discussiepunten tussen de Groenen en Labor tijdens de recente onderhandelingen over een nieuw regeerakkoord.

Nu is het dan zover. Julia Gillard kondigde vandaag aan dat ze, met steun van de voltallige oppositie ,een referendum voorbereidt over de vraag of Aborigines speciaal in de grondwet vermeld moeten worden.

Achtergrond

Pas sinds 1971 worden Aborigines voor het eerst meegeteld in een volkstelling. In een oudere versie van de Constitutie (sectie 127) stond zelfs expliciet dat Aborigines niet meegeteld mochten worden in een nationale census - terwijl schapen en vee wel geteld werden.

Tegen de achtergrond van bijna twee eeuwen uitsluiting is dit voor Aborigines meer dan alleen een symbolische daad. Mike Gooda wijst in een interview voor ABC TV er op dat een dergelijke paragraaf in de grondwet van geweldige betekenis is voor het sociale en emotionele welzijn van deze achtergestelde bevolkingsgroep. Hij spreekt over gevoelens van eigenwaarde, maar benadrukt ook dat dit de gehele Australische bevolking ten goede komt: ‘het gaat net zo goed over de rest van de bevolking als over ons’ .

Hij doelt op het feit dat alle Australiërs door zo’n referendum nog weer eens met de neus op de onacceptabele statistieken worden gedrukt. Die tonen onomstotelijk aan dat Aborigines op alle sociale indicatoren nog steeds stukken slechter scoren dan de rest van de bevolking. Ook geeft hij en anderen aan dat effectieve verbeteringen alleen maar zullen slagen als de symbolische en de praktische aspecten van die erkenning in de grondwet hand in hand gaan.

Gillard roept nu een panel in het leven om het referendum te gaan voorbereiden. Verwacht wordt dat het uiterlijk binnen drie jaar gehouden zal worden. Een degelijke voorbereiding over de juiste bewoordingen en concrete maatregelen zijn geen overbodige luxe omdat de meeste referenda het in Australië niet halen. Van de 44 referenda die sinds de oprichting van de Australische Federatie in 1901 werden gehouden, waren er maar acht succesvol.

Een recent opinieonderzoek laat zien dat 75% van de ondervraagden voor zo’n referendum is. Mick Gooda zal er alles aan doen om met inspanning van velen de 90% te halen. Dat was de uitslag in 1967 toen Aborigines in een referendum voor het eerst burgerrechten kregen.

Evans bewijst het weer: Australië en Sport, een Siamese tweeling

Het is bekend dat Australië een land is dat sport hoog in het vaandel heeft. Dat geldt voor de typische Engels-Ierse sporten zoals cricket, rugby, paardenraces en Australian Football - een merkwaardige combinatie van rugby, voetbal en nog wat typisch Australische elementen. En uiteraard voor tennis, hockey en zwemmen.

Maar opvallend is dat Australiërs internationaal ook goed scoren met sporten die in het land zelf lange tijd onbetekenend waren, zoals wielrennen, atletiek en voetbal.

Waar komen al die successen vandaan?

Natuurlijk, iedereen weet dat het land zeer sport-minded is en een winnaresmentaliteit heeft in elke tak van sport. Maar dat alleen is nog geen garantie voor succes. Het antwoord op deze vraag is te vinden in de hoofdstad Canberra. Daar, tussen de heuvels even buiten het centrum van de stad, ligt het inmiddels befaamde Australian Institute of Sport (AIS).

Dat instituut werd opgericht in 1981, na de zeer teleurstellende resultaten op de Olympische Spelen van Montreal in 1976 . Overheid en sportbonden staken toen de koppen bij elkaar en concludeerden dat het zo niet langer kon in dit van sport bezeten land. Gevolg: de oprichting van het Australian Institute of Sport met als doelstelling Australië in een breed scala van sporten weer op de wereldkaart te zetten.

Die opzet is een groot succes gebleken. Nu bijna dertig jaar later trainen jaarlijks 700 atleten verdeeld over 26 verschillende sporten op dit instituut of op een van haar dependances. Velen wonen er intern en volgen naast intensieve trainingen ook aangepast onderwijs.

Onlangs had ik het genoegen er een rondleiding te krijgen. Ik was onder de indruk van de voorzieningen voor elke tak van sport, met als kroonjuweel het splinternieuwe zwembad in aanbouw. Hier, zo verzekerde mijn gids me, zullen we na kanjers als Thorpie nog meer kampioenen kweken.

Het dagelijkse regime is er zonder aanzien des persoons streng en vergt het uiterste van de atleten. Een voorbeeld: mijn gids bracht me naar de grote gymzaal waar jonge turnsters meteen na school bezig waren met acrobatische rek- en strekoefeningen. Dit als voorbereiding op hun zeer intensieve namiddag programma. Ze waren ‘s morgens om zeven uur begonnen en trainden tot tien uur wanneer het tijd was om naar school te gaan. Ze hervatten hun middagtraining om drie uur en bleven trainen tot etenstijd om zes uur. Daarna huiswerk maken en om negen uur naar bed. De volgende dag hetzelfde patroon – en dat zes dagen per week met een totale wekelijkse training van tussen de 26 en 32 uur.

Nog een voorbeeld. In de basketbalarena werkten jonge atleten aan hun opdracht om, naast de toch al pittige teamtrainingen, wekelijks duizend ballen in de basket te deponeren. Een teller hield de score automatisch bij.

Het strakke regime, de professionele aanpak en begeleiding heeft inmiddels tot indrukwekkende resultaten geleid. Australië, met niet veel meer inwoners dan Nederland, scoort sinds enkele jaren uitstekend op uitstekend op Olympische spelen: in Athene 2004 behaalde het land tien gouden, tien zilveren en twaalf bronzen medailles. Tweederde van de ruim vierhonderd atleten waren afkomstig van dit instituut. Dat geldt inmiddels ook voor de complete heren en vrouwen hockeyteams en voor vrijwel alle wielrenners, die allemaal behorend tot de wereldtop op hun terrein.

De jongste atleten verzorgen tussen de trainingen en opleidingen door zelf de rondleiding langs de vele sportvoorzieningen van het instituut. Mijn gids was een voetballer van achttien die als rechtsbuiten van het Australische jeugdelftal al verschillende tournees had gemaakt, onder andere naar Zuid-Amerika. Zijn grote voorbeeld was onverzettelijke Bret Emerton, voormalig verdediger van Feyenoord en lange tijd een vaste waarde in het nationale Australische elftal. Zoals elke jeugdspeler droomde hij van een contract in Europa - liefst in Engeland, maar Nederland stond ook hoog op zijn verlanglijstje.

Ook Evans begon zijn internationale carrière als lid van het mountain bike team van dit Australian Institute of Sport. Hij behaalde meteen al aansprekende successen: zilveren en bronzen medailles met als hoogtepunt in 1995 (junior) wereldkampioen mountain bike.

Zijn eindoverwinning in de Tour de France is het resultaat van zijn doorzettingsvermogen maar zeker ook van de bikkelharde opleiding, zowel mentaal als fysiek, van dit succesvolle instituut.

Australië: dubbele nationaliteit geen belemmering

Australië en Nederland lijken wel spiegelbeelden van elkaar als het onderwerp dubbele paspoorten ter sprak komt. Australië verlangde enkele decennia geleden nog dat iedereen die Australiër wilde worden, zijn oude nationaliteit moest afzweren. Inmiddels is dat beleid vanaf 1999 drastisch gewijzigd en is dual citizenship de normaalste zaak van de wereld.

De doorslaggevende argumenten daarvoor zijn: economische globalisering, snelle ontwikkeling van communicatiemiddelen en strek toegenomen persoonlijke mobiliteit. De conclusie luidt dat in een moderne, internationaal georiënteerde wereld, een dubbel paspoort steeds vaker geaccepteerd wordt.

Op dit ogenblik heeft een kwart van de Australische bevolking (bijna vijf miljoen inwoners) een dubbele nationaliteit en, zo concludeert de overheid, zijn er nauwelijks aanwijzingen van ‘…negatieve effecten op terreinen als sociale cohesie en nationale veiligheid.’ Ook vindt er geen erosie van het abstracte begrip nationale identiteit plaats. Vrijwel alle betrokkenen geven aan dat ze trots ze zijn op hun Australische ‘citizenship’.

Dat mensen met een dubbele nationaliteit geen politieke functies in de Australische nationale arena mogen vervullen lijkt helder, maar is het niet. De tekst in sectie 44 van de betreffende wet wordt zelfs in overheidsdocumenten ‘archaïsch’ genoemd omdat het bijna vijf miljoen Australiërs het recht zou ontzeggen om parlementslid te worden of lid van de Federale Regering. Premier Gillard en oppositieleider Tony Abbott bijvoorbeeld zijn in Engeland geboren en op het moment van schrijven weet ik nog niet of dat automatisch inhoudt dat ze ook de Britse nationaliteit hebben.

Nederland gaat, gezien de uitspraken van de Liberale premier Rutten vandaag (‘we gaan het dubbele paspoort aanpakken’) precies de andere kant op. Nooit gedacht dat ons land Australië rechts zou passeren.

(27-10-2010)

Julia Gillard een jaar premier: wat gaat er mis?

(19-06-2011)

Het is deze week een jaar geleden dat Julia Gillard premier van Australië werd. Niet omdat ze verkiezingen had gewonnen, maar omdat ze een geslaagde coup pleegde tegen premier Kevin Rudd. Die stond zo laag in de peilingen dat zijn eigen Labor partij Gillard steunde en haar op het schild hief. Nu een jaar later met een goed draaiende economie en een zojuist afgeleverd budget dat er mag zijn, staat Julia Gillard echter nog lager in de peilingen dat Kevin Rudd toen hij gedumpt werd. Hoe kan dat?

Wat gaat er mis? De belangrijkste punten:

1. Belasting op CO2 (Carbon Tax) als speerpunt van klimaatbeleid.

2. Asielzoekers en de diverse ‘oplossingen’.

3. Kevin Rudd.

4. Desastreuze Polls.

Ad 1. Zowel de vakbonden als de industrie, maar ook tweederde van de bevolking, gaan stevig tekeer tegen de voorgestelde belasting op CO2. Gillard was voor de laatste verkiezingen zelf ook een fel tegenstandster: ‘no carbon tax under my governement’. Ze zei nog net niet ‘read my lips’ maar de strekking was dezelfde. Pikant detail is ook nog dat de toenmalige premier en partijgenoot Kevin Rudd, die juist wel voor die belasting was, het veld moest ruimen voor Gillard.

Door nu die belasting alsnog te introduceren heeft ze een groot probleem met haar geloofwaardigheid en moet ze bovendien voortdurend aanhoren dat ze aan de leiband van de Groenen loopt. Na maanden van politieke discussie weet nu nog niemand hoe hoog die belasting is, wie er van uitgezonderd wordt, of er compensatie voor huishoudens komt en hoe hoog die dan is en wat de gevolgen voor de prijsontwikkeling is. Wel dat er een advertentiecampagne komt van 12 miljoen – waarvan ze eerder in oppositie zei dat ze dat nooit zou doen van belastinggeld.

Ad 2 Haar Malaysian Solution is door beide kamers van het parlement afgewezen. Deze oplossing houdt in dat Australië 800 illegale vluchtelingen naar Maleisië mag sturen in ruil voor 4000 erkende geregistreerde vluchtelingen (door de UNHCR) uit dat land die Australië in een periode van vier jaar opneemt.

Er bestaat ook buiten het parlement massale weerstand tegen deze aanpak. Vandaag nog hebben duizenden demonstranten in alle steden ertegen geprotesteerd. Waarnemers noemen ook de manier waarop de regering deze oplossing aankondigde klunzig. Op 8 mei jl. zei Gillard dat er een overeenkomst was met Maleisië, maar die is er nu nog steeds niet. Eenzelfde blunder begin de premier enkele maanden geleden toen ze sprak over een Timor oplossing, zonder dat ze al met de Timorese regering daarover gesproken had. Timor heeft het voorstel om vluchtelingen daar op te vangen beleefd afgewezen.

Ad 3. Inmiddels is voormalig premier Kevin Rudd, nu haar minister van Buitenlandse zaken, niet uit de media weg te slaan. Of het nu gaat over Libië, China, overstromingen – geen onderwerp waarmee hij niet de media opzoekt. Hij roept dan ook de verdenking op dat hij Gillard, die hem in een schimmige paleisrevolutie aan de kant zette, nu op zijn beurt het leven zuur maakt. Dat ontkent hij uiteraard in alle toonaarden en zegt niet uit te zijn op haar positie. Maar zijn voortdurende aanwezigheid met de media, vooral nu de verjaardag van zijn aftreden nadert, doet anders vermoeden.

Hij houdt zich ook koest over de onderwerpen die op zijn terrein liggen maar waar Gillard zich mee in de nesten werkt zoal;s de Malaysian Solution en de totale stop van veevervoer naar Indonesië.

Ad 4. Dan de polls. Dit weekend hebben opiniepeilingen een absoluut dieptepunt bereikt voor Labor in het algemeen en haar premier in het bijzonder Als het gaat om de vraag wie de gewenste Labor prime minister zou zijn, wint op dit ogenblik diezelfde Rudd het met een straatlengte voorsprong van Gillard. Ook verliest zij het ruimschoots van de liberale oppositieleider Abbott. Die slaagt er steeds beter in het beeld op te roepen van een premier die incompetent is en waarvan niemand weet wat ze echt wil.

Het is in de Australische politiek wel vaker voorgekomen dat de regerende partij en haar premier laag in de polls staan - zeker in het eerste jaar van de regeringsperiode wanneer hervormingen meestal doorgezet worden. Maar Julia Gillard heft een ander probleem: de kiezers weten niet meer waar ze aan toe zijn en vragen: wil de echte Julia Gillard opstaan. Ze zal de komende maanden het tij moeten keren want over een jaar later staat de hele politiek weer in het teken van de komende verkiezingen (gepland in 2013) en dan is het te laat om het geschonden imago te repareren.

(foto AAP: David Crosling; website ABC)

Australische regering dolende inzake asielzoekers

Het lijkt erop dat premier Julia Gillard en haar Labor regering langzamerhand de weg helemaal kwijt is waar het de bootvluchtelingen betreft. Nadat Labor in de oppositie de Pacific Solution van de conservatieve regering Howard tot aan de grond toe afbrandde, komt ze nu als regeringspartij met oplossingen die zelfs volgens mensenrechtenadvocaten nog erger zijn. De Pacific Solution hield in dat Asielzoekers werden overgebracht naar een tweetal centra op Papua New Guinea het minuscule Pacific eilandje Nauru. Daar moesten ze onder Spartaanse omstandigheden hun asielprocedure afwachten. Als ze succes hadden kregen ze een tijdelijke verblijfsvergunning die na drie jaar opnieuw bekeken werd. Het aantal bootvluchtelingen liep drastisch terug. Labor in de regering maakte bij haar aantreden een einde aan deze Pacific Solution.

Maar sinds dien is het aantal bootvluchtelingen drastisch gestegen en onder druk van de publieke opinie ontkwam Gillard er niet aan om ook actie te ondernemen. Hoewel het geen Pacific Solution mocht heten probeerde ze net als Howard een groot deel van de vluchtelingen buiten Australië op te vangen om daar de aanvragen te verwerken. Eerst noemde ze ongevraagd Oost-Timor als oplossing, maar dat land voelde er niet voor. Inmiddels vonden ook weer onderhandelingen plaats met Papua New Guinea en bood Naura zich weer aan. Uitkomst onbekend op dit moment.

De laatste stap tot nu toe is de ‘Maleisische Oplossing’. Australië stuurt 800 illegale vluchtelingen naar Maleisië en neemt zelf 4000 erkende vluchtelingen (volgens de UNHCR) uit dat land op in Australië.

Nu blijkt uit uitgelekte documenten in het bezit van het ABC programma Lateline dat Maleisië strenge voorwaarden stelt - voorwaarden die zowel de UNHCR (in principe voor de deal) en mensenrechtenadvocaten bijzonder verontrusten.

Allereerst wil Maleisië eenzijdig bepalen wie ze wel en niet accepteert van die 800 gegadigden. Verder wil het land dat Australië alle kosten draagt van transport, gezondheidszorg en re-locatie naar derde landen. Tot slot - en dat bezorgt mensenrechten organisaties misschien wel het meest - heeft Maleisië alle verwijzingen naar mensenrechten in het concept akkoord geschrapt. Maleisië heeft de UN Conventie voor Vluchtelingen niet ondertekend en heeft een reputatie bikkelhard met vluchtelingen te kunnen omgaan.

Gillard heeft de vele critici, ook binnen haar eigen partij, nog meer reden tot bezorgdheid gegeven met haar uitspraak dat ook onbegeleide kinderen naar Maleisië kunnen worden gestuurd. Dit om mensensmokkelaars te ontmoedigen dergelijk kinderen op hun gammele boten richting Australië te sturen.

Inmiddels hebben een aantal Labor parlementsleden uit de deelstaat West Australië gezegd dat hun federale partijgenoten hun morele kompas aan het verliezen zijn.

Een mensenrechten advocaat die bijzonder kritisch was over de Pacific Solution zegt nu dat die verre de voorkeur verdient boven de MalaysianSolution, want over de laatste is Australië alle controle kwijt.

Achtergrond. Er zijn drie categorie immigranten die naar Australië willen. Allereerst de legale nieuwkomers. Australië stelt jaarlijks een quotum vast van mensen die van harte welkom zijn. Dat aantal varieert van twee- tot driehonderd duizend per jaar, afhankelijk van de behoefte van het moment. Daarnaast neemt het land ruim 15.000 vluchtelingen op die via de UNHCR officieel de status vluchteling hebben verworven. Tot slot de illegale bootvluchtelingen, en daar trekt de overheid, van welke signatuur ook, de streep in het zand.

Enerzijds om de criminele en zeer professionele organisaties van mensensmokkelaars de wind uit de zeilen te nemen. Anderzijds omdat de publieke opinie bijzonder gevoelig is voor deze categorie vluchtelingen. Al vanouds leeft in de Australische psyche de vrees dat hordes mensen uit Azië het dun bevolkte, maar immense en rijke Australische continent zal overstromen.

Hoewel de aantallen daar nog lang geen aanleiding toe geven, versterkt de vluchtelingestroom van vrijwel nul onder Howard, tot zo’n 10.000 onder Labor wel het gevoel dat er harde maatregelen nodig zijn. De Liberals (oppositie) vragen waarom Labor niet ruiterlijk erkent dat de Pacific Solution gewerkt heeft en moedigt hen aan weer terug te keren naar die politiek.

Groesbeek meets Canberra

In de bossen rond Mook en Groesbeek vallen agressieve roofvogels wandelaars, fietsers en joggers aan. Dit fenomeen is bij ons nieuw maar de Australische hoofdstad Canberra heeft al jaren ervaring met dat verschijnsel. Daar zijn het Magpies die in de lente voortdurend op oorlogspad zijn (Magpies zijn een soort eksters, maar met een lieflijk gezang).

Enkele jaren geleden maakte ik dat voor het eerst mee. Ik liep een beetje aan niks denkend op de campus van de Australian National University - waar ik gast was - toen ik onder een laan met bloeiende eucalyptus bomen plotseling werd aangevallen door zo’n Magpie. Als een F-16 dook hij verschillende keren stijl van boven naar beneden en probeerde me een mep met zijn klauwen te verkopen.

De eerste keer raakte hij me net, zodat ik - nauwelijks van de schrik bekomen - de tweede en derde aanval kon afslaan. Ik zette het op een lopen tot ik zijn territorium was ontvlucht. Het klapwiekende projectiel stopte zijn aanvallen, maar wachtte strijdlustig vanuit zijn boom op het volgende slachtoffer.

Inmiddels hebben de fietsende en lopende inwoners van Canberra allerlei manieren gevonden om zich te beschermen tegen deze opgewonden onverlaten. Meest populair zijn helmen waar lange draden van ongeveer 40 cm bevestigd worden en er als antennes boven uit steken (zie foto). De fietsers lijken wel Aliens, maar lach niet te snel, want het schijnt te helpen. Anderen beschilderen hun helmen met grote vijandige ogen van roofdieren, maar onbekend is of dat enig effect sorteert.

Als de lente voorbij is en het hormonale systeem van de Magpies weer tot rust is gekomen, wordt Canberra weer veiliger. Dan zou je – als de zon tenminste niet te hard schijnt - weer blootshoofd kunnen fietsen of joggen zonder gevaar voor krassen op je schedel en je ego.

De Clan van de Wilde Honing - Spirituele rijkdom van de Aborigines

Ad Borsboom; uitgave Binkey Kok Publications, Haarlem.

Nieuwe, bijgewerkte editie van een boek met de potentie van een longseller.

(Duitse vertaling: Mythen und Spiritualitaet der Aborigines. Diederichs Gelbe Reihe, Munchen).

Cultureel-antropoloog Ad Borsboom (1944) doet al vanaf 1972 onderzoek bij de Australische Aborigines. Hij is dé Aborigines-kenner in Nederland. In 1996 verscheen bij Becht van zijn hand De clan van de Wilde Honing, dat twee drukken beleefde en later als Sirenepocket op de markt kwam. Het boek werd ook in het Duits vertaald. Thans verschijnt een nieuwe, bijgewerkte druk onder het imprint Binkey Kok. In het nieuw toegevoegde hoofdstuk gaat Borsboom in op de actuele ontwikkelingen in Aboriginal Australië, zoals het ontstaan van een krachtig Aboriginal zelfbewustzijn en de betekenis van landrechten voor de huidige en toekomstige generaties Aborigines. Ook is een katern kleurenfoto's toegevoegd.

(Emeritus) Prof. dr. Ad Borsboom is verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is regelmatig te gast in radio- en tv-programma's en geeft lezingen en seminars in Nederland en België.

Recensie(s)

'Het romantische beeld van de ''edele wilde'' wordt door antropoloog Borsboom rechtgetrokken.' - Trouw

'Fascinerend', Intermediair

'Borsboom prikkelt de fantasie. Hij nodigt de lezer uit tot culturele verbeelding: zichzelf te zien in het denken en handelen van anderen. Het is een verbeelding die wijd en zijd ontbreekt in onze multiculturele maatschappij.' - Volkskrant

'Tweemaal trok Borsboom, antropoloog en hoogleraar Culturele Antropologie in Nijmegen, naar Arnhemland, Australie. Hij leefde er intensief samen met de Aborigines van de Wilde Honing clan en werd er, voor zover toegestaan voor een buitenstaander, ingewijd in hun mythologie, rituelen en spiritualiteit. Vanuit deze persoonlijke ervaringen schreef hij dit populair wetenschappelijke boek dat naast veel betrouwbare informatie en analyses ook komische anekdotes bevat. De eerste twee hoofdstukken leiden in over de geschiedenis van de Aborigines, zowel voor als na de komst van de Engelsen. De drie volgende hoofdstukken gaan specifiek over de mythologie van deze clan en haar verschillende functies en betekenislagen. Hoewel ons begrip en taalgebruik op het gebied van spiritualiteit te ontoereikend is om de Aboriginalcultuur ten volle te begrijpen, is dit de beste Nederlandstalige poging daartoe. Enkele kleine, zuiver informatieve zwart-wittekeningetjes tonen details i.v.m. rituelen; verder is er een katern (8 p.) kleurenfoto's. Er wordt afgesloten met een literatuurlijst per hoofdstuk. Volle bladspiegel, krappe marge.'

(NBD|Biblion recensie, zie ook Bol.com)

Kerstman Down Under

Australie en Kerstmis. Het blijft een vreemde combinatie. Ik loop in de tropische hitte van Canberra in korte broek, T shirt en op slippers. De hete wind uit de woestijn voelt als een fohn van de kapper in de hoogste warmtestand.
Bij het winkelcentrum in de buurt zie ik een grote versierde kerstboom en hoor Let it snow, let it snow, let it snow, gevolgd door I am dreaming of a white Christmas.
In het winkelcentrum zit de Kerstman op een troon onder een baldakijn van diep rode stof. Hij draagt ook in de Australische zomer een dik wollen pak en een dito dikke muts tot over zijn oren. Een indrukwekkende baard bedekt vrijwel zijn gehele gezicht.

Hij moet om de vijf minuten een andere kleuter op zijn schoot in bedwang zien te houden, anders mislukt de foto waar mamma of pappa toch echt voor gekomen zijn.
Bij het zien van dit alles begin ik plaatsvervangend te zweten. Is er geen ARBO voor Kertsmannen?
Sloom loop ik weer naar huis. Terwijl Nederland slaapt luister ik op de veranda via internet naar de jongste aflevering van Met het Oog op Morgen. Gute Nacht Leute. Buiten is het veertig graden. Binnen zit de Kerstman.

Uluru (Ayers Rock): Klimmen of Taboe

Enkele honderden Aborigines hebben aan de voet van Uluru het feit herdacht dat dit markante stuk Australië aan hen teruggegeven werd. Die teruggave in 1985 was niet alleen een symbolisch belangrijk moment voor de traditionele eigenaren, de Anangu, maar voor alle inheemse Australiërs.Het was een stap vooruit in de lange politieke strijd om landrechten, die Aborigines al sinds begin jaren 70 van de vorige eeuw voeren. Over een grote klacht van de traditionele eigenaren, dat toeristen de rots voortdurend beklimmen, heb ik eerder onderstaande Blog geschreven:

Uluru: Klimmen of Taboe

Hoe zou de Islamitische wereld reageren als westerse toeristen het recht claimeden om de heilige steen in Mekka te mogen beklimmen? Hoe zou de katholieke kerk reageren als we de St. Pieter zouden gebruiken om 'ab te seilen’? Heiligschennis!

Vanuit Aboriginal perspectief is dat precies wat er gebeurt wanneer talloze toeristen Uluru (voorheen Ayers Rock) in Centraal Australië willen beklimmen als onderdeel van hun toeristisch uitje: ontheiliging van sacrale plaatsen. Aborigines in heel Australië, en dus ook de eigenaren van Uluru, beschouwen bijzondere kenmerken in het landschap als sacrale plekken waar de vitale krachten van de scheppende wezen nog volop aanwezig zijn. Uluru is zo’n plek bij uitstek. Men mag uiteraard vanuit onze geseculiseerde visie die legitimatie onzin vinden, maar daar gaat het niet om. Het is nu eenmaal een feit dat men religieuze - trouwens ook nationale monumenten als het Statue of Liberty en de Arc de Triomphe - letterlijk en figuurlijk niet met voeten hoort te betreden.

In Australië woedt nu al enkele dagen een felle discussie rond de vraag of Uluru wel of niet beklommen mag worden door toeristen. Ook de Volkskrant meldde dit (13-07) in een overzichtelijk artikel van correspondent Marc van den Broek. Het thema lijkt op het eerste oog een futiliteit en perfect passend in de Europese komkommertijd. Maar het gaat in wezen om de vraag: wie heeft het in bepaalde gebieden van Australië nu voor het zeggen de Aborigines of alle andere Australiërs.

In het kort de feiten: Australië werd ruim 200 jaar geleden terra nullius verklaard, dat wil zeggen dat de Europeanen Australië als leeg land mochten beschouwen en het daarom in bezit konden nemen. Dat recht gold niet alleen voor alle ‘leeg land’ dat de Europeanen tegenkwamen, maar ook voor gebeiden - zoals Australië - waar weliswaar mensen woonden, maar die deden niks met dat land. Dat was ook terra nullius. Twee eeuwen later vochten Aborigines dit principe aan tot bij de Hoge Raad toe en die gaf hen gelijk: Australië was geen terra nullius ten tijde van de Europese ontdekking, de oorspronkelijke bewoners kenden wel degelijk systemen van landrechten en gebruikten het land op economische wijze.

Onder de talloze landclaims die volgden was ook die van de Aborigines rond Ayers Rock. Ze wonnen die claim en kregen zeggenschap over de rots en het omliggende gebied. Maar omdat het al lang een toeristische bestemming was, die ook voor Aborigines economisch interessant kon zijn, gaven ze het gebied als ‘lease’ voor een lange periode terug aan de overheid. Ayers Rock werd Uluru en er leek een werkbaar compromis gevonden te zijn tussen Aboriginal en andere belangen.

So far so good. Toen echter toeristen niet alleen geinteresseerd bleken in de steeds veranderende kleuren die de rots laat zien bij zonsondergang – en die vanaf een veilige afstand te bewonderen zijn - maar de rots ook wilden beklimmen, begonnen de problemen. Hoewel dat Aborigines tegen de borst stuitte, tolereerden ze het halfslachtig, vooral onder druk van de toeristenindustrie en overheidsinstanties.

Nu ligt er echter een rapport wat daar een einde aan wil maken - vooral op basis van bovenstaande religieuze argumenten. Bovendien zijn er naast deze - in feite - cultureel gevoelige argumenten ook nog ecologische motieven: de duizenden toeristen die de 346 meter hoge rots jaarlijks beklimmen (overigens 35 doden tot nu toe) dragen bij aan erosie en aan het verstoren van een fragiele ecologie. Er zijn bijvoorbeeld geen toiletten of andere voorzieningen, terwijl die tijdens de negen uur durende klim echt wel nodig zijn. Er zullen dus genoeg mensen zijn die er hun behoeften moeten doen en dat op die voor Aborigines bijzondere sacrale plek. Een wel heel pijnlijke combinatie van ecologisch en religieus vandalisme.

Als cultureel antropoloog behoor ik tot degen die adviseren: niet doen! Tegenargumenten zijn dat een groepje Aborigines niet het recht van alle Australiërs en buitenlanders mag aantasten om te klimmen - en dat de rots van iedereen is. De rots is zelfs een Australisch nationaal symbool geworden in deze discussie. Maar in feite gaat het om de vraag: van wie is dat stukje Australië en met welke culturele gevoeligheden houden we wel of geen rekening. Hanteren we hier ten opzichte van de machtelozen (Aborigines) andere regels dan voor machtige groepen (moslims, r.k. kerk, nationale overheden) bij wie we het niet in ons hoofd zouden halen dezelfde rechten te claimen.

Waar blijft de tijd?

Onze dochter en haar man wonen in Australië; in Canberra om precies te zijn. Als alternatief voor onze fysieke aanwezigheid daar bellen we en skypen we zeer regelmatig vanuit Nederland. Dat loopt gesmeerd. Leve internet!

Maar een steeds terugkerend probleem is het tijdsverschil.

Waar wij in Nederland twee keer per jaar op een vast tijdstip de klok een uur voor- of achteruit zetten, is dat in Australië een slag ingewikkelder.

Op de eerste plaats bestaan er binnen Australië zo wie zo verschillende tijdszones, met een verschil van anderhalf uur tussen de oost- en westkust. Vervolgens doen sommige staten wel aan winter- en zomertijd en anderen niet. Tot slot kiezen de staten die aan zomertijd doen een andere datum dan wij in Nederland.

Dit weekend is bijvoorbeeld de klok in sommige staten, waaronder New South Wales en de Australian Capital Territory, waar Canberra onder valt, een uur vooruit geschoven.

Het verschil met dochter en schoonzoon is dus nu 9 uur. Maar over een paar weken, als wij de klok een uur terug zetten, bedraagt het tijdsverschil maar liefst 10 uur. Mocht ik echter een vriend in Darwin bellen, dan moet ik niet alleen rekening houden met een andere tijdzone (volgens het Greenwich model), maar ook met het feit dat ze daar niet aan ‘Summer Saving ’ doen.

Het blijft dus opletten geblazen met bellen en skypen richting Down Under. Als ik me dan bij grote uitzondering nog een keer vergis en aan de andere kant van de lijn hoor: ‘maar pap! Het is twee uur in de nacht en ik moet morgen echt vroeg op…’ dan weet ik in elk geval dan wel hoe laat het is.

(2-9-2010; 20.45 uur Nederlandse tijd, 04.45 maandagochtend Canberra)

Ik zag zojuist op de website van NOS correspondent in Sydney Robert Portier een even fraai als informatief artikel over dit probleem:

http://weblogs.nos.nl/sydney/2010/10/02/hoe-laat-kan-ik-je-bellen/

Wereldwaterdagen

Wereldwaterdag, WHO rapport, Pacific Islands

Hoewel de Pacific wat betreft belangstelling nog het meest op de achterkant van de maan lijkt, wil ik als geïnteresseerde in het gebied (hoogleraar Pacific Studies) een paar harde feiten vermelden over dit onderwerp. De World Health Organisation stelt dat veilig drinkwater nog steeds een van de grootste problemen is in het gebied. De eilandstaten Fiji en Samoa kregen recentelijk te maken met ernstige uitbraken van tyfus, terwijl Papua New Guinea zich op dit moment midden in een cholera epidemie bevindt. In 2008 meldde dezelfde organisatie dat van de bijna 7 miljoen Pacific eiland bewoners er 2800 jaarlijks sterven aan acute diaree – waarvan kinderen onder de vijf jaar het ongewild leeuwendeel voor hun rekening nemen. Een trieste balans voor landen en eilanden die bij ons vooral beelden oproepen van romantische zonsondergangen, fraaie stranden en heupwiegende vrouwen in grasrokjes met bloemenkransen om hun galante schouders. Tijd om wakker te worden uit Dromenland.

Sinds wanneer is God eigenlijk in Australie?

De Uniting Church in Australië heeft in een officieel document uitgesproken dat niet zij God aan de inheemse bevolking, de Aborigines, heeft geopenbaard, maar dat God al millennia daarvoor in Australië aanwezig was, namelijk in de religie van deze oorspronkelijke bevolking. Met deze opmerkelijke verklaring wil dit kerkgenootschap een streep zetten onder de moeizame relatie die ze bijna twee eeuwen met de inheemse bevolking heeft gehad. Die relatie werd gekenmerkt door paternalisme en superioriteit van de kant van christelijke kerken naar de Aborigines toe. Lange tijd beschouwden deze en andere kerken de cultuur en religie van Aborigines als werk van de duivel.

Met de huidige verklaring neemt dit kerkgenootschap nu afscheid van haar aanvankelijke opvatting dat het westers christendom de waarheid exclusief in pacht heeft. Ze wil daarentegen een echte Uniting Church zijn waar ook theologen van Aboriginal afkomst zich volwaardig thuis kunnen voelen.

(bronnen: ABC News, Uniting Church of Australia, The Brisbane Times)

Achtergrond: de Uniting Church in Australië bestaat sinds 1977 als een unie van drie kerkgenootschappen: the Congregational Union of Australia, the Methodist Church of Australasia and the Presbyterian Church of Australia.

De kerk kent inmiddels een Aboriginal tak waar zo’n 15000 Aborigines bij betrokken zijn: de Uniting Aboriginal and Islander Christian Congress.

Persoonlijk commentaar: de waardering voor christelijke missie en zending onder Aborigines laat langzaam een verschuiving zien van harde veroordeling (‘waar halen westerlingen het recht vandaan om hun religie op te dringen’) tot voorzichtige waardering, ook van de kant van Aborigines. Dit als reactie op de snelle sociale ineenstorting van traditionele systemen in vooral Cape York en de woestijngebieden van Centraal Australië.

De redenering is, kort samengevat: ‘in mission-times heerste er tenminste regelmaat en orde; werden tribale vendetta’s bestreden en vonden jonge vrouwen die tegen gedwongen huwelijken waren een veilig toevluchtsoord’.

Vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw hebben zowel de katholieke als protestantse kerken een ware metamorfose ondergaan in hun relatie met Aborigines. De totale afkeer van Aboriginal religie en levenswijze veranderde in respect, met name voor de intense beleving van Aborigines met hun spirituele wereld. Ook onderschreven de kerken de sociale agenda van Aborigines, zoals strijd om landrechten, officiele verontschuldiging voor aangedaan onrecht en steun voor de zogenaamde Stolen Generation.

In het begin van zeventiger jaren, toen ik voor het eerst onderzoek deed in Aboriginal communities in Arnhem Land (Noord Australië) waren Bijbelse verhalen over koningen en profeten, en symbolen als de duif, mosterdzaadjes, brood en wijn – om er maar een paar te noemen – volstrekt abracadabra voor de inheemse bevolking. Toen er daarna tegen alle verwachtingen in toch Aborigines interesse kregen in de christelijke wereldbeschouwing – voor velen was het christendom een brug naar de westerse wereld waar ze deel van uit gingen maken - voelden ze zich in het bijzonder aangesproken door verhalen van Abraham, Mozes en Jezus. De heilige plaatsen die door hun daden ontstonden vergeleken ze met hun eigen mythologische voorouders die al reizend ook sacrale plaatsen creëerden. Ook deden sommigen hun best een synthese tussen beide religies tot stand te brengen. Op paasochtend was ik een keer aanwezig bij een Aboriginal ceremonie waarbij de opgaande zon (een bij uitstek Aboriginal symbool) werd gekoppeld aan de verrijzenis van Christus. De Aboriginal conclusie was kortom: het christendom lag al besloten in onze Dreamtime (scheppingstijd) – en eigenlijk waren wij eerder.

De strekking van het besluit van de Uniting Church is in feite de bevestiging van die Aboriginal filosofie.

Algemeen: Hoewel Australië en het Pacific gebied bij uitstek vallen onder de ‘ver van ons bed show ' wil ik voor een beperkte groep belangstellenden met enige regelmaat een update van nieuws en achtergronden presenteren - zowel vanuit Nederland als vanuit Australië.